Bóle i problemy zdrowotne generowane przez smartfony

W dzisiejszym świecie coraz częściej stajemy się uzależnieni od smartfona. Dostęp do całego wirtualnego świata za pomocą kilku przycisków na klawiaturze okupujemy problemami zdrowotnymi. Liczba użytkowników smartfonów do 2019 roku wynosiła prawie 2,7 miliarda¹. Wraz z jej wzrostem w ciągu ostatnich 5 lat z dnia na dzień rośnie również liczba pacjentów z bólami mięśniowo-szkieletowymi.

W przeprowadzonych dotychczas badaniach stwierdzono, że korzystanie z wiadomości tekstowych edytowanych w smartfonach wywołuje objawy w obrębie szyi i kończyn górnych². Grupa wiekowa użytkowników smartfonów jest zróżnicowana – obejmuje studentów, osoby czynne zawodowo, a także ludzi starszych, na emeryturze³.

Często występujące zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego są spowodowane powtarzającymi się wielokrotnie ruchami i minimalnym, lecz stałym napięciem mięśni użytkownika telefonu, wywołanym przez wielogodzinną ekspozycję.

Nieprawidłowe korzystanie ze sprzętu elektronicznego zwiększa protrakcję głowy, powodując znaczne przeciążenie przejścia szyjno-piersiowego i pozostałych struktur kręgosłupa.

Ponadto zła postawa ciała prowadzi do zmęczenia i może mieć takie negatywne skutki jak osłabienie funkcji fizjologicznych, zaburzenia autonomicznego układu nerwowego, niekorzystny wpływ na układ wzrokowy i mięśniowo-szkieletowy, co skutkuje bólami głowy i podwyższonym poziomem stresu^4,5.

Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe związane z używaniem smartfona obejmują zmęczenie mięśni i przeciążenie struktur szyi i barków, spowodowane powtarzającymi się ruchami rąk, nadgarstków i ramion^6,7,8,9. W rezultacie może pojawić się ból, sztywność, niewrażliwość i niestabilność szyi, barków i ramion. Zespół bolesnego barku, ramienia i szyi występuje głównie u osób, które wykonują powtarzalną pracę przez okres ponad sześciu miesięcy.

Długotrwałe korzystanie ze smartfonów powoduje ciągłe naprężenia mechaniczne ścięgien, mięśni i tkanek obwodowych, co może wywoływać objawy zespołu mięśniowo- szkieletowego użytkownika wyświetlacza cyfrowego (visual display terminal, VDT)^10,11.

Z dnia na dzień czas spędzany przez nas przed ekranem wydłuża się. Urządzeniami, które przyczyniają się do tego stanu rzeczy, mogą być laptopy, telewizory, tablety lub smartfony. W wyniku obcowania z techniką inicjujemy i podtrzymujemy coraz mniej interakcji z ludźmi wokół nas. Stajemy się również rozleniwieni, ospali i mniej aktywni fizycznie.

Dolegliwości i zaburzenia mogą pojawiać się w różnych miejscach w ciele. Do najczęściej zgłaszanych problemów należą:

1. bóle głowy i oczu
2. bóle szyi
3. bóle łokcia
4. bóle pleców
5. bóle kciuka
6. bóle nadgarstka
7. nieprawidłowości postawy
8. pogorszenie funkcji umysłowych
9. zmniejszenie aktywności fizycznej
10. negatywny wpływ promieniowania, którego źródłem jest telefon 
11. infekcje wywołane przez używanie smartfonów.

1. Bóle głowy i oczu

Długotrwałe korzystanie z urządzeń wyposażonych w wyświetlacze elektroniczne, takich jak laptopy, komputery, tablety i smartfony, prowadzi do bólów głowy i zmęczenia oczu. Oczy są stale narażone na ich promieniowanie. Najlepszym sposobem na zminimalizowanie jego negatywnego wpływu jest codzienne podejmowanie próby spędzania przed ekranem jak najmniej czasu. Jeżeli jest to niemożliwe, można postępować zgodnie z zasadą 20–20, która oznacza: 20 minut korzystania z ekranu, po których przez 20 sekund należy spoglądać w dal. Jest to dobre ćwiczenie dla oczu, pozwalające zrelaksować ich aparat mięśniowy.

2. Bóle szyi

Pochylanie się, aby przeczytać drobny tekst na ekranie tabletu lub telefonu, może nadwyrężać struktury szyi. Zwykle przebywanie w takiej pozycji powoduje protrakcję głowy. W dłuższej perspektywie czasu zmiany postawy przybierają postać strukturalną i ulegają utrwaleniu. Wszystkie urządzenia wyposażone w ekran powinny być umieszczane bezpośrednio przed oczami, rozmiar tekstu powinien być czytelny, natomiast podświetlenie tła – komfortowe dla oka.

3. Bóle łokci

Ból łokcia jest obecnie bardzo powszechną dolegliwością u ludzi młodych. Dzieje się tak w dużej mierze ze względu na popularność selfies. Przypadłość ta jest tak powszechna, że nazywa się ją „łokciem selfie”. Jeżeli jesteśmy uzależnieni od selfie, możemy przynajmniej posługiwać się uchwytem pozwalającym zminimalizować przeciążenie strukturalne.

4. Bóle pleców

Podczas korzystania z telefonów komórkowych jesteśmy tak zaabsorbowani, że rzadko przejmujemy się swoją postawą. Zazwyczaj siedząc i rozmawiając przez telefon, przyjmujemy postawę zgarbioną. Opisane nieprawidłowości narażają nasze krążki międzykręgowe na nadmierne obciążenie i z czasem zaczynamy odczuwać bóle pleców. Korzystając ze smartfonów, należy dbać o to, aby plecy były dobrze oparte na krześle, na którym siedzimy – wzmacniamy w ten sposób mięśnie tułowia.

5. Bóle kciuka

Podczas korzystania ze smartfona zwykle używamy kciuka do poruszania się po ekranie dotykowym i wysyłania wiadomości tekstowych. Często powoduje to zapalenie ścięgien i ich nadmierne zużycie. Najlepszym sposobem na uniknięcie tych negatywnych konsekwencji są częste przerwy w pracy kciuka podczas korzystania ze smartfona.

6. Bóle nadgarstka

Pisanie przez dłuższy czas powoduje ból nadgarstka i może być przyczyną zespołu cieśni nadgarstka. Jeśli patologia ta zostanie zignorowana, może spowodować poważny problem i doprowadzić do konieczności leczenia chirurgicznego. Problemowi można zapobiegać na wcześniejszych etapach poprzez modyfikację wykonywanych czynności. Utrzymywanie pulpitu do pisania na niższym poziomie zapobiega nadmiernemu przeprostowi nadgarstka. Ważne są także częstsze przerwy na odpoczynek od pisania.

7. Nieprawidłowości postawy

Długotrwałe korzystanie z telefonów komórkowych, komputerów stacjonarnych czy tabletów z biegiem czasu powoduje zaburzenia postawy. Funkcjonalne zmiany posturalne, jeżeli nie zostaną skorygowane, doprowadzają do zmian strukturalnych, adaptacyjnego przykurczu i rozciągnięcia struktur. Zazwyczaj dochodzi wówczas do rozwoju zespołu skrzyżowania górnego. Dobra postawa, która zapewnia najlepsze warunki biomechaniczne dla pracy naszego ciała, musi być stale utrzymywana, abyśmy nie nabyli nawykowej postawy nieprawidłowej.

8. Pogorszenie funkcji umysłowych

Chociaż jest to trudne do zaakceptowania, wraz z uzależnieniem od technologii i ze zmianami somatycznymi pogorszeniu ulegają również wyższe funkcje poznawcze. Przede wszystkim uzależnienie od telefonów komórkowych sprzyja tworzeniu sieci społecznościowych w przestrzeni internetowej, których ofiarą padają realne interakcje międzyludzkie. W rzeczywistości jesteśmy wówczas odcięci od społeczeństwa i od ludzi. W konsekwencji stan ten prowadzi do depresji. Pojawiają się również inne problemy, takie jak zmniejszona koncentracja uwagi, drażliwość, rozleniwienie i bezsenność.

Najlepszym sposobem na zaradzenie tym niekorzystnym zjawiskom jest zapobieganie uzależnieniu od smartfona. Konieczna jest samodyscyplina w ograniczaniu czasu spędzanego na korzystaniu z udogodnień techniki i rozwiązań świata wirtualnego. Pewna część dnia powinna być zarezerwowana na interakcje z rodziną, przyjaciółmi czy grupą rówieśniczą.

9. Mniejsza aktywność fizyczna

Im więcej czasu spędzamy przed ekranem, tym dłużej pozostajemy w pozycji siedzącej. Takie postępowanie jednoznacznie skraca czas aktywności. Ograniczenie aktywnego trybu życia jest kolejnym czynnikiem predysponującym do różnych chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie itp.

10. Szkodliwe promieniowanie ze smartfona

Jest powszechnie znanym faktem, że wszystkie urządzenia bezprzewodowe emitują promieniowanie, które nie jest obojętne dla naszego organizmu. Niektóre badania sugerują, że promieniowanie to możeprzyczyniać się do rozwoju chorób nowotworowych u ludzi. Aby uniknąć tego zagrożenia, możemy chronić nasze sypialnie przed strefą promieniowania, przechowując wszystkie urządzenia w innym pomieszczeniu. Niektóre urządzenia można wyłączyć na noc, gdy nie są używane. Starajmy się trzymać urządzenia wytwarzające promieniowanie z dala od naszych ciał.

11. Telefon jako źródło infekcji

Spośród wszystkich rzeczy, których używamy na co dzień, telefony komórkowe są najbardziej niehigienicznymi przedmiotami. Od momentu rozpakowania są używane i trzymane w torebkach, w toalecie, na blatach itd., a następnie brane w ręce i przykładane do twarzy. Ręce czasami są czyste, czasami nie, ale telefony komórkowe bardzo rzadko są dezynfekowane (zapewne było tak przed pandemią, obecnie sytuacja się zmieniła – przyp. red.). Smartfony są istotnym potencjalnym źródłem infekcji.

Aby to ryzyko zminimalizować, trzeba przecierać swój smartfon roztworem do czyszczenia ekranów, aby nie gromadził się na nim nadmiar zarazków. Można też próbować trzymać się zasady, że bierzemy smartfon do ręki tylko wtedy, gdy mamy czyste dłonie.

Przyczyna wypadków

Korzystanie ze smartfonów jest dziś powszechne i zwykle wykonujemy kilka czynności jednocześnie: rozmawiamy i piszemy SMS-y podczas chodzenia lub prowadzenia samochodu. Niestety, ten rodzaj wielozadaniowości jest niebezpieczny dla zdrowia – podczas chodzenia można się poślizgnąć, upaść lub zwichnąć staw skokowy, natomiast korzystanie z telefonu podczas jazdy autem zagraża życiu zarówno kierowcy, jak i współpasażerów oraz innych uczestników ruchu drogowego. A przecież naszą społeczną odpowiedzialnością jest zapewnienie bezpieczeństwa sobie i innym pasażerom podczas podróży. W wielu krajach istnieją przepisy, które nakładają grzywny na osoby korzystające z telefonu podczas kierowania pojazdem.

Technologia dała nam wiele korzyści, dzięki niej możemy uczyć się i rozwijać. My, ludzie, jesteśmy najinteligentniejszymi stworzeniami na Ziemi, zawsze więc powinniśmy starać się wyważyć korzyści i straty wynikające z tego, co robimy.

Możemy wykorzystać technologię dla naszej korzyści, ale nie stać się niewolnikiem tego, co sami wymyśliliśmy!

Konieczność ciągłego zarządzania czasem i zorientowanie na cel sprawiają, że poszukujemy nowych rozwiązań, często kosztem zdrowia. Istotne jest znalezienie równowagi między korzystaniem z udogodnień cywilizacyjnych i uwzględnieniem potrzeb organizmu.