Osteopatia psychosomatyczna w urazach psychicznych na przykładzie integracji dwuogniskowej

Streszczenie

Traumatyczne doświadczenia psychoemocjonalne przejawiają się często w postaci pobudzenia połączonego z nadwrażliwością układu współczulnego bądź uczucia zablokowania i zachowań unikowych. U osoby po traumatycznych przejściach reakcje takie mogą przybrać charakter autonomiczny, co zmusza do przyjęcia postawy obronnej, która z czasem sama staje się stresorem. Dlatego też obciążenia psychiczne w połączeniu z zaburzonymi wzorcami doświadczania energii somatycznej, które uwidaczniają się podczas leczenia osteopatycznego, mogą wiązać się z objawami i dolegliwościami pacjenta. W niniejszym artykule autorzy omawiają osteopatyczne podejście do traum oraz zaburzeń somatyczno-psychicznych z wykorzystaniem osteopatii psychosomatycznej naprzykładzie dwuogniskowej integracji multimodalnej (MBI – multimodale bifokale Integration). Nacisk kładzie się tu przede wszystkim na ułatwienie odprężenia fizycznego i psychicznego, a także na aktywne włączenie pacjenta w proces leczenia. Rozpatrzono tu rolę terapii ciała i umysłu z uwzględnieniem innych neuropsychofizjologicznych metod terapeutycznych. W dalszej kolejności omówiono praktykę kliniczną, przedstawiono też wprowadzenie do różnych elementów terapii osteopatycznej, włącznie z podstawami i integracją podejścia top-down (odgórnego) i bottom-up (oddolnego) w diagnostyce i leczeniu.

Ogólnie rzecz biorąc, uraz psychoemocjonalny (trauma) to doświadczenie silnie obciążające fizycznie lub psychicznie. Można go zdefiniować jako „nieuchronnie obciążające wydarzenie, które nadweręża istniejące w psychice mechanizmy radzenia sobie ze stresem”¹. Powyższa definicja obejmuje zarówno reakcje na wydarzenia jednorazowe, jak na przykład klęska żywiołowa, wypadek, zgon czy zbrodnia, bądź powtarzające się doświadczenia, jak wykorzystywanie w okresie dziecięcym, zaniedbanie, relacje przemocowe czy permanentne niezaspokojenie potrzeb biologicznych bądź emocjonalnych (deprywacja)². Trzeba podkreślić, że traumatyczne wydarzenie należy definiować w kontekście doświadczenia danej osoby – to samo zdarzenie jeden człowiek będzie odczuwać jako traumatyczne, a inny nie³.

Konsekwencje traumatycznych doświadczeń mogą być bardzo różnorodne. Osoby, które przeżyły traumę, mogą więc cierpieć na lęki i depresje, nadużywać narkotyków, rozwijać zaburzenia osobowości lub odżywiania bądź cierpieć na zespół stresu pourazowego (PTSD)2. U straumatyzowanych dzieci czy dorosłych może zaniknąć zdolność do przekształcania emocji w skuteczne działania. Istnieje ryzyko, że nie będą w stanie właściwie rozpoznawać własnych wewnętrznych odczuć, uczuć i stanów fizycznych, co następnie może przełożyć się na trudności w rejestrowaniu stanów i potrzeb emocjonalnych innych ludzi⁴. Na płaszczyźnie fizjologicznej trauma powstaje wskutek zatrzymania aktywności fizjologicznej i odpowiedzi hormonalnej, niezbędnych do efektywnej reakcji na zagrożenie. O ile u zdrowej jednostki uruchamia się wówczas prawidłowa reakcja walki lub ucieczki, o tyle jednostka straumatyzowana zamiera często w bezruchu, co utrwala się w postaci podświadomej reakcji behawioralnej⁴.

Terapie komplementarne – w szczególności terapie ciała i umysłu (MBT) – cieszą się coraz większym zainteresowaniem, ponieważ prawdopodobnie są w stanie niwelować uwarunkowane traumą objawy i deregulację emocjonalną^5,6. Terapie ciała i umysłu kładą nacisk na interakcję pomiędzy mózgiem a ciałem. Ich celem jest wsparcie wpływu ducha na ciało. Terapia taka łączy zwykle podejście psychologiczne, behawioralne, duchowe i społeczne, np. terapię poznawczo-behawioralną (CBT), medytację, pracę z oddechem czy pracę z wyobrażeniami (imagery). Badania wykazały, że terapia ciała i umysłu pozytywnie wpływa na objawy stresu pourazowego. Efekty terapii widać na przykład w zmianie reakcji na stres, zmniejszeniu lęku, depresji i wściekłości, podwyższeniu tolerancji bólu, podniesieniu poczucia własnej wartości oraz zwiększonej zdolności do odprężania się i radzenia sobie ze stresem⁶. Pacjentom cierpiącym na PTSD, którzy doświadczyli wielu traumatycznych wydarzeń, rozmaite wytyczne zalecają szczególnie terapię poznawczo-behawioralną skupioną na traumie^7,8,9,10. Terapie ciała i umysłu koncentrują się na postrzeganiu ciała poprzez intero- i propriocepcję, a także na uważności (uważność – obserwowanie oraz dostrzeganie własnych myśli, uczuć i wrażeń we własnym ciele w obiektywny sposób, bez dokonywania ich oceny – przyp. red.), po to by (nauczyć się) akceptować, a nie osądzać. W procesie reorientacji pacjenci są wspomagani przez terapeutę i wdrażani do reagowania na dostrzegane czynniki stresu w sposób bardziej elastyczny i odporny^11,12. Terapie ciała i umysłu stanowią skuteczny instrument regulowania funkcji nerwu błędnego, w tym lepszej zdolności samoregulacji i większej odporności (rezyliencji) autonomicznego układu nerwowego^13,14,15,16. W niniejszym artykule przedstawiamy zasady osteopatii psychosomatycznej w odniesieniu do urazów psychoemocjonalnych oraz zaburzeń somatyczno-energetyczno-psychicznych z zastosowaniem integracji dwuogniskowej,