Fizjoterapia we wzmożonym napięciu mięśni dna miednicy – przegląd systematyczny

Wprowadzenie

Dno miednicy (DM) to wieloczynnościowy kompleks włókien mięśniowych, powięzi, więzadeł i tkanki łącznej tworzący swego rodzaju hamak u dołu jamy brzuszno-miednicznej. Do mięśni DM należą mięśnie powierzchowne, takie jak mięsień opuszkowo- -gąbczasty, mięśnie krocza oraz mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu. Głębokie mięśnie DM to mięsień dźwigacz odbytu złożony z mięśnia łonowo-odbytniczego, mięśnia łonowo-guzicznego i mięśnia biodrowo- guzicznego. DM zapewnia podparcie anatomiczne narządom miednicy i brzucha i bierze udział w funkcji oddawania/trzymania moczu i stolca oraz funkcji seksualnej^{1- 4}. DM jest w stanie generować i kontrolować ciśnienie wewnątrzbrzuszne wraz z innymi mięśniami otaczającymi jamę brzuszną i przyczynia się do sztywności kręgosłupa lędźwiowego^5,6.

Wzmożone napięcie mięśni dna miednicy (WNMDM) często wiąże się z problemami urologicznymi, ginekologicznymi, żołądkowo-jelitowymi oraz seksualnymi, a także z przewlekłym bólem miednicy. Występowanie tego problemu wynosi od 50% do aż 90%^7,8. Niedomagania te mają głęboki wpływ na jakość życia^9-12. Dla określenia WNMDM w piśmiennictwie używane są różne terminy, takie jak skurcz dna miednicy, brak rozluźnienia dna miednicy lub jego nadaktywność. Obecnie Międzynarodowe Towarzystwo Uroginekologiczne (IUGA) / Międzynarodowe Towarzystwo Kontynencji (ICS) definiuje termin „wzmożone napięcie nieneurogeniczne” jako zwiększenie napięcia mięśni związane z komponentami skurczowymi lub lepkosprężystymi, które może się wiązać ze zwiększoną aktywnością skurczową i/lub z bierną sztywnością mięśnia¹³. Ponadto w obrębie tkanki mięśnia hipertonicznego mogą występować mięśniowo-powięziowe punkty spustowe (MTrPs – myofascial trigger points)¹⁴. MTrP to dyskretne nadwrażliwe zgrubienie w napiętym paśmie mięśnia szkieletowego, które jest wyczuwalne i tkliwe podczas badania fizykalnego. Aktywny MtrP klinicznie wiąże się z samoistnym bólem w otaczającej tkance i/lub miejscach odległych w zależności od konkretnych wzorców przenoszenia bólu^15,16.

WNMDM może być problemem pierwotnym lub wtórną adaptacją do ostrego lub przewlekłego urazu jednego lub więcej komponentu mięśniowo-szkieletowego w DM i otaczających strukturach. Stwierdzono, że z WNMDM może się wiązać chirurgia miednicy, traumatyczny poród drogą pochwową, uraz pleców lub miednicy, zaburzenia chodu, ból miednicy, doświadczenie zagrożenia i (przewlekły) stres^17-20. Przyjmuje się, że WNMDM wiąże się z wyuczonym zachowaniem nabytym w życiu dorosłym poprzez celowe wstrzymywanie mikcji lub defekacji lub w celu uniknięcia inkontynencji. Może to wynikać z nawyków, stylu życia i/lub stresującej pracy⁹. Wśród kobiet z WNMDM często w wywiadzie występuje doznanie fizycznej przemocy, wykorzystanie seksualne lub brak pewności w związkach, co wiąże się z zaburzeniem seksualnego pobudzenia, pożądania i orgazmu^21,22. Laan i wsp.²³ przedstawili koncepcję WNMDM jako objawu przewlekłej aktywacji stresowego mechanizmu obronnego, który powinien być traktowany jako fizyczny przejaw deregulacji emocjonalnej.

Klinicznie WNMDM diagnozuje się poprzez przeprowadzone palcami badanie palpacyjne DM. Obejmuje ono ocenę napięcia mięśni (oporu stawianego przez mięsień podczas nacisku/deformacji lub rozciągania) i funkcji mięśni (celowe skurcze, siła, wytrzymałość, powtarzalność, kokontrakcja i zdolność do rozluźniania)^8,13,24,25. Nie istnieje jeden przyjęty czy standaryzowany sposób mierzenia napięcia mięśni i brak jest wartości normatywnych¹³. Palpacja palcami może być połączona z powierzchniową elektromiografią (s-EMG) i dynamometrią^8,26. Do oceny bólu i MTrPs można wykorzystać dane zgłaszane przez pacjenta, takie jak numeryczne skale oceny (NRS – numerical rating scale), wizualne skale analogowe (VAS)^27,28 i proste werbalne skale oceny bólu¹³.

Uważa się, że ważną częścią leczenia WNMDM jest fizjoterapia dna miednicy, obejmująca strategie optymalizujące funkcje mięśni lędźwiowo-miednicznych, kręgosłupa