Oparty na dowodach naukowych wpływ hydroterapii na różne układy organizmu

Nivethitha L, Mooventhan A

Interna

26 lipca 2023

Artykuł na: 49-60 minut

453

Tagi: hydroterapia

Wykorzystanie wody do różnych zabiegów (hydroterapia) jest prawdopodobnie tak stare jak ludzkość. Hydroterapia jest jedną z podstawowych metod leczenia szeroko stosowaną w systemie medycyny naturalnej, która jest również nazywana terapią wodną, terapią basenową i balneoterapią. Wykorzystanie wody w różnych formach i w różnych temperaturach może mieć różny wpływ na różne układy organizmu. Wiele badań donosiło o wpływie hydroterapii tylko na bardzo niewiele układów i brakuje badań opartych na dowodach efektów hydroterapii na różne układy. Przeprowadziliśmy centralne wyszukiwanie PubMed w celu przeglądu odpowiednich artykułów w literaturze anglojęzycznej w oparciu o „wpływ hydroterapii / balneoterapii” na różne układy organizmu. W oparciu o dostępną literaturę niniejszy przegląd sugeruje, że hydroterapia ma naukowo udowodniony wpływ na różne układy organizmu.

Wprowadzenie

Hydroterapia to zewnętrzne lub wewnętrzne wykorzystanie wody w dowolnej postaci (woda, lód, para wodna) o różnych temperaturach, ciśnieniu, czasie trwania i miejscu w celu poprawy zdrowia lub leczenia różnych chorób. Jest to jedna z metod leczenia naturopatycznego szeroko stosowana w starożytnych kulturach, w tym w Indiach, Egipcie, Chinach itp.¹ Chociaż wiele krajów wykorzystywało wodę do wywoływania różnych efektów fizjologicznych / terapeutycznych w różnych częściach systemu w celu utrzymania zdrowia, zapobiegania i leczenia, efekty oparte na dowodach naukowych nie są dobrze udokumentowane. Istnieje wiele badań, które donosiły o fizjologicznym, terapeutycznym lub kombinacji obu efektów hydroterapii na poszczególne układy, ale nie donosiły o wszystkich głównych układach ciała, co skłoniło nas do dokonania tego przeglądu, którego celem jest przedstawienie opartego na dowodach naukowych wpływu hydroterapii na różne układy organizmu. Aby zapewnić ogólny przegląd, przeprowadzono wyszukiwanie w PubMed artykułów w literaturze anglojęzycznej na temat „wpływu hydroterapii/balneoterapii” na różne układy organizmu. W przeglądzie uwzględniono artykuły opublikowane w latach 1986-2012.

Hydroterapia w ujęciu ogólnym

Powierzchowne stosowanie zimna może powodować reakcje fizjologiczne, takie jak zmniejszenie miejscowej funkcji metabolicznej, miejscowy obrzęk, zmiana prędkości przewodzenia nerwowego (NCV), skurcz mięśni i zwiększenie miejscowego działania znieczulającego. Jednogodzinne zanurzenie w wodzie (WI) w różnych temperaturach (32°C, 20°C i 14°C) wywołało różne efekty.

Zanurzenie w temperaturze 32°C nie zmieniło tempa metabolizmu (MR) i temperatury w odbycie (Tre), ale obniżyło częstość akcji serca (HR) o 15%, skurczowe ciśnienie krwi (SBP) i rozkurczowe ciśnienie krwi (DBP) odpowiednio o 11% i 12% w porównaniu do kontroli w temperaturze otoczenia. Wraz z HR i ciśnieniem krwi (BP), aktywność reninowa osocza, stężenie kortyzolu i aldosteronu w osoczu również zostały obniżone odpowiednio o 46%, 34% i 17%, podczas gdy diureza została zwiększona o 107%³.

Zanurzenie w temperaturze 20°C spowodowało podobny spadek aktywności reninowej osocza, HR, SBP i DBP, pomimo obniżonego Tre i zwiększonego MR o 93%. Stężenie kortyzolu w osoczu miało tendencję do zmniejszania się, podczas gdy stężenie aldosteronu w osoczu pozostawało niezmienione. Diureza wzrosła o 89%. Nie stwierdzono istotnych różnic w zmianach aktywności reninowej osocza, stężenia aldosteronu oraz diurezy w porównaniu z osobami zanurzonymi w 32°C.³

Zanurzenie w temperaturze 14°C obniżyło Tre i zwiększyło MR o 350%, HR, SBP i DBP odpowiednio o 5%, 7% i 8%. Stężenia noradrenaliny i dopaminy w osoczu wzrosły odpowiednio o 530% i 250%, podczas gdy diureza wzrosła o 163%, czyli więcej niż w temperaturze 32°C. Stężenie aldosteronu w osoczu wzrosło o 23%. Aktywność reninowa osocza była zmniejszona. Stężenia kortyzolu miały tendencję do zmniejszania się. Stężenie adrenaliny w osoczu pozostało niezmienione. Zmiany aktywności reninowej osocza nie były związane ze zmianami stężeń aldosteronu³.

WI w różnych temperaturach nie zwiększyła stężenia kortyzolu we krwi. Nie stwierdzono korelacji między zmianami w Tre a zmianami w produkcji hormonów. Zmiany fizjologiczne indukowane przez WI są mediowane przez humoralne mechanizmy kontrolne, podczas gdy odpowiedzi indukowane przez zimno są głównie spowodowane zwiększoną aktywnością współczulnego układu nerwowego (SNS)³.

Regularne pływanie zimą znacznie zmniejszyło napięcie, zmęczenie, i negatywne punkty nastroju oraz poprawiło pamięć wraz z długością okresu pływania; znacznie zwiększyło wyniki w zakresie wigoru i aktywności; złagodziło ból u osób cierpiących na reumatyzm, fibromialgię lub astmę; i poprawiło ogólne samopoczucie pływaków⁴.

Układ sercowo-naczyniowy

Ekspozycja na zimno (CE) na małej powierzchni powodowała kompensacyjne rozszerzenie naczyń krwionośnych w głębszym układzie naczyniowym, co skutkowało zwiększonym przepływem krwi do tkanek leżących poniżej miejsca narażenia. Ta reakcja naczyniowa występuje głównie aby utrzymać stałą temperaturę tkanek głębokich².

U pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca (CHF) termiczne rozszerzenie naczyń krwionośnych po kąpieli w ciepłej wodzie i kąpieli w saunie niskotemperaturowej (LTSB) w temperaturze 60°C przez 15 minut poprawia czynność serca;⁵ powtarzana terapia saunowa (ST) zwiększyła frakcję wyrzutową lewej komory; po 6 minutowym marszu wzrosła liczba krążących komórek CD34 (+); obniżyły się poziomy noradrenaliny i mózgowego peptydu natriuretycznego w osoczu. Wskazuje to, że ST poprawia tolerancję wysiłku w połączeniu z poprawą funkcji śródbłonka.⁶ LTSB poprawia krążenie obwodowe w porażeniu mózgowym (CP).⁵

Po ST zaobserwowano zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), przy jednoczesnym zwiększeniu stężenia cholesterolu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL). Zmiany te są dobrym prognostykiem dla zapobiegania chorobie niedokrwiennej serca.⁷ ST zwiększa aktywność śródbłonkowej syntazy tlenku azotu (eNOS) i poprawia czynność serca w niewydolności serca oraz poprawia obwodowy przepływ krwi w niedokrwionych kończynach. U szczurów rasy Wistar z zawałem mięśnia sercowego (MI) ST zwiększa poziom eNOS w mięśniu sercowym i mRNA czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego. Zmniejsza przebudowę serca po MI poprzez poprawę unaczynienia wieńcowego w mięśniu sercowym bez zawału, a zatem ST może służyć jako nowa nieinwazyjna terapia dla pacjentów z MI.⁸ Uważano, że ostry MI jest wynikiem zakrzepicy lub pęknięcia blaszki miażdżycowej z powodu skurczu tętnicy wieńcowej. Skurcz naczyń może być wywoływany przez stymulację receptorów alfa-adrenergicznych podczas naprzemiennej ekspozycji na ciepło podczas kąpieli w saunie, a następnie szybkiego chłodzenia podczas kąpieli w zimnej wodzie. Efekt ten wykazał niebezpieczeństwa związane z szybkim schłodzeniem po kąpieli w saunie u pacjentów z czynnikami ryzyka choroby wieńcowej⁹. Regularne korzystanie z sauny ST (promieniowanie cieplne lub daleka podczerwień) wydaje się być bezpieczne i przynosi wiele korzyści zdrowotnych, ale stosowanie ST we wczesnej ciąży jest potencjalnie niebezpieczne, ponieważ istnieją dowody sugerujące, że hipertermia może być teratogenna¹⁰.

Zanurzenie w zimnej wodzie (CWI) wywołuje znaczące zmiany fizjologiczne i biochemiczne w organizmie, takie jak wzrost HR, ciśnienia tętniczego, metabolizmu i obwodowego stężenia katecholamin oraz zmniejszenie przepływu krwi w mózgu.¹¹

Zmniejszenie HR i wzrost skurczowych i rozkurczowych funkcji dwukomorowych zaobserwowano podczas ostrego ciepłego WI.¹² W przeciwieństwie do tego, wzrost HR i spadek SBP i DBP zaobserwowano w 30 minutach WI bez głowy (38,41 ± 0,04°C).1

AE może być doskonałą alternatywą dla ćwiczeń na lądzie dla osób, którym brakuje pewności siebie, mają wysokie ryzyko upadku lub cierpią na bóle stawów⁴⁹. Wyporność wody zmniejsza ciężar, jaki muszą udźwignąć stawy, kości i mięśnie.⁵⁰ Ciepło i ciśnienie wody również zmniejszają obrzęk i obciążenie bolesnych stawów, zdalnie rozluźnia mięśnie.⁵¹ AE ma znaczący wpływ na łagodzenie bólu i związane z tym pomiary wyników w zakresie ruchu dla choroby lokomocyjnej. Pacjenci mogą stać się bardziej aktywni i poprawić swoją jakość życia w wyniku AE.⁵² Ćwiczenia w wodzie i na lądzie zmniejszyły ból i poprawiły funkcjonowanie u pacjentów z OAK, a ćwiczenia w wodzie były lepsze niż ćwiczenia na lądzie w łagodzeniu bólu przed i po chodzeniu.⁵³ Hydroterapia jest wysoko ceniona przez pacjentów z RZS, którzy byli leczeni hydroterapią (30- minutowa sesja / tydzień) zgłaszali, że czują się znacznie lepiej niż osoby leczone ćwiczeniami na lądzie (podobne ćwiczenia na lądzie) natychmiast po zakończeniu programu leczenia (6 tygodni). Jednak korzyści te nie zostały odzwierciedlone w czasie marszu na 10 m, w wynikach funkcjonalnych, pomiarach jakości życia i wynikach bólu poprzez różnice między grupami.51 Gorący kompres (HC) z otaczającym igłowaniem elektroakupunkturowym był znacząco skuteczny w przypadku napięcia mięśni tylnej części uda i był lepszy od konwencjonalnego igłowania i bańki w łagodzeniu objawów i oznak fizycznych, a także w odzyskiwaniu funkcji chodzenia u sportowców⁵⁴.

Układ pokarmowy

Picie wody znacząco podnosi spoczynkowy wydatek energetyczny (REE) u dorosłych, ale u dzieci z nadwagą zaobserwowano przejściowy spadek REE bezpośrednio po wypiciu 10 ml/kg zimnej wody (4°C). Następnie zaobserwowano późniejszy wzrost REE, który był znaczący po 24 minutach, a maksymalne średnie wartości REE były widoczne po 57 minutach, która była o 25% wyższa niż wartość wyjściowa. Zalecane dzienne spożycie wody u dzieci może skutkować wydatkiem energetycznym równoważnym dodatkowej utracie masy ciała o około 1,2 kg/rok, co sugeruje, że picie wody może pomóc dzieciom z nadwagą w utracie lub utrzymaniu masy ciała55. Ekspozycja na zimno zwiększa MR, na przykład zanurzenie głowy w zimnej wodzie o temperaturze 20°C prawie podwaja MR, podczas gdy w temperaturze 14°C wzrasta ponad czterokrotnie³.

Kiedy bardzo-HC zastosowano w okolicy lędźwiowej zdrowej kobiety przez 10 minut, przepływ krwi do pleców wzrósł do 156% wraz ze zwiększonym przepływem krwi do ramienia. Natychmiast po HC dźwięki jelit wzrosły 1,7 razy w porównaniu ze stanem przed zastosowaniem HC, co sugeruje, że HC może być bardzo przydatne do promowania wzdęć lub defekacji.⁵⁶ Niskie spożycie wody mineralnej normalizuje przepuszczalność jelitową pacjentów z atopowym zapaleniem skóry⁵⁷.

Ciepła woda jest skuteczna w przypadku skurczu okrężnicy, w którym odnotowano znacznie mniejszy dyskomfort w porównaniu z grupą kontrolną, co może być przydatne jako środek pomocniczy. Alternatywa dla glukagonu (drogi) i hioscyjaminy (ma skutki uboczne), ponieważ nie ma skutków ubocznych i praktycznie nic nie kosztuje⁵⁸.

U pacjentów z ostrym bólem odbytu spowodowanym hemoroidami lub szczelinami odbytu, ani zimna woda (<15°C), ani gorąca woda (>30°C) podczas kąpieli sitz (SB) nie kontrolowały statystycznie bólu⁵⁹. Szczelina, SB nie spowodowała znaczącej różnicy w bólu, ale zaobserwowano znaczną ulgę w pieczeniu odbytu i lepszy wynik satysfakcji.

Chociaż nie było mocnych dowodów na poparcie stosowania SB w celu złagodzenia bólu i przyspieszenia gojenia się szczelin lub ran wśród dorosłych pacjentów z zaburzeniami odbytu (ARD), pacjenci byli zadowoleni ze stosowania SB i nie zgłoszono żadnych poważnych powikłań⁶². SB w wodzie (40°C, 45°C i 50°C przez 10 minut za każdym razem) w ARD, ulga w bólu była bardziej widoczna i trwała dłużej przy wyższych temperaturach kąpieli. Ulga w bólu po SB może wynikać z wewnętrznego rozluźnienia zwieracza odbytu, które może być spowodowany odruchem termicznym, co skutkuje zmniejszeniem ciśnienia w szyjce odbytnicy. Im wyższa temperatura kąpieli, tym większy spadek ciśnienia na szyi odbytnicy i aktywności elektromiograficznej zwieracza wewnętrznego oraz dłuższy czas potrzebny do powrotu do poziomu sprzed testu⁶³. W opiece po hemoroidektomii metoda rozpylania wody może stanowić bezpieczną i niezawodną alternatywę dla SB jako wygodniejsza i bardziej satysfakcjonująca forma leczenia⁶⁴.

Leczenie uzdrowiskowe wodą mineralną Nizhneivkinskaya (siarczan wapnia) wywołało kliniczną remisję choroby, normalizację obrazu echoskopowego żołądka i jelit pęcherzyka żółciowego, ich funkcji motorycznych, właściwości tesiokrystaloskopowe śliny sugerują jej skuteczność w rehabilitacji pacjentów z dysfunkcją motoryczno-ewakuacyjną żołądka i pęcherzyka żółciowego.⁶⁵ Spożycie siarczanowo-chlorkowosodowej wody mineralnej aktywuje regulację metabolizmu węglowodanów przez insulinę i kortyzol w wyniku powstawania reakcji adaptacyjnych. Promuje wpływ insuliny i gastryny u zwierząt ze znacznym zmniejszeniem wielkości wrzodu trawiennego i zwiększoną odpornością na czynniki stresogenne⁶⁶.

Zanurzenie w wodzie z Morza Martwego spowodowało znaczące obniżenie poziomu glukozy we krwi w cukrzycy typu 2 (DM) i nie spowodowało znaczących różnic w poziomie insuliny, kortyzolu i c-peptydu między pacjentami z DM i zdrowymi ochotnikami po zanurzeniu⁶⁷.

Układ moczowo-płciowy

Średnie wyniki bólu porodowego były znacznie wyższe w grupie kontrolnej niż w grupie kąpieli zanurzeniowej (IB), co sugeruje, że stosowanie IB jako alternatywnej formy łagodzenia bólu. WI u pierworódek na każdym etapie porodu, od 2 cm zewnętrznego rozwarcia szyjki macicy, znacząco skracała czas trwania porodu w porównaniu z porodem u pierworódek na każdym etapie porodu. z tradycyjnym porodem. Podniosło to amplitudę i częstość skurczów macicy proporcjonalnie do rozwarcia szyjki macicy bez zaburzeń aktywności skurczowej macicy. 3-centymetrowe rozwarcie s z y j k i macicy jest optymalnym momentem dla WI u pierworódek, ponieważ wcześniejsze WI przy 2-centymetrowym rozwarciu szyjki macicy również przyspieszało poród, ale wymagało powtórzeń WI lub zastosowania oksytocyny w celu skorygowania osłabionej czynności skurczowej macicy⁶⁹.

Z kolei IB nie miało wpływu na długość porodu i częstotliwość skurczów macicy. Długość była statystycznie krótsza w IB i może być alternatywą dla komfortu kobiety podczas porodu, ponieważ zapewnia jej ulgę bez zakłócania postępu porodu lub narażania dziecka na niebezpieczeństwo⁷⁰.

WI podczas pierwszego etapu porodu zmniejsza stosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego / rdzeniowego / szyjnego w porównaniu z grupą kontrolną i nie ma dowodów na zwiększone niekorzystne skutki. dla płodu/noworodka lub kobiety wynikające z porodu w wodzie.⁷¹ Pływanie noworodków może przyspieszyć wzrost dzieci we wczesnym stadium.⁷² W badaniu mikrobiologicznym, porównującym kolonizację bakteryjną noworodków po porodzie w wodzie w porównaniu do konwencjonalnego porodu w łóżku z lub bez kąpieli relaksacyjnej nie wykazał istotnej różnicy między trzema grupami w zakresie wyników zakażeń matczynych⁷³ u noworodków, niemowląt i dzieci.

Zimne-SB, ale nie ciepłe-SB, znacząco zmniejszyło obrzęk w okresie po epizjotomii⁷⁴ i ból krocza, który był największy bezpośrednio po kąpieli⁷⁵. Kąpiel parowa przygotowana z różnych roślin (zwykle olejków eterycznych) jest tradycyjnie stosowana w Minahasa (Indonezja) głównie do rekonwalescencji po porodzie. Opiera się na termoterapii z aromaterapią, której przypisuje się działanie terapeutyczne. Termoterapia łagodzi objawy takie jak uczucie ciężkości w kończynach, obrzęki, napięcie mięśni, utrata apetytu i zaparcia. Olejki eteryczne stosowanych roślin mają działanie antyseptyczne, przeciwzapalne i immunostymulujące. W związku z tym może to być skuteczna i bezpieczna metoda rekonwalescencji po porodzie⁷⁶. U matek po porodzie naprzemienne (gorące i zimne) okłady i zimne liście kapusty były równie skuteczne w zmniejszaniu obrzęku piersi, ale w łagodzeniu bólu związanego z obrzękiem piersi naprzemienne okłady były bardziej skuteczne niż zimne liście kapusty⁷⁷.

Ciepły SB (40-45°C) przez 10 minut, przez co najmniej 5 dni bezpośrednio po usunięciu cewnika moczowodowego Foleya u pacjenta poddanego przezcewkowej resekcji gruczołu krokowego, znacząco zmniejszył zwężenie cewki moczowej w porównaniu z grupą bez SB, która miała 1. 13-krotnie zwiększone ryzyko ponownej hospitalizacji w ciągu 1 miesiąca z powodu powikłań pooperacyjnych w porównaniu z grupą z ciepłym SB.⁷⁸ Trzydziestu zdrowych ochotników i 21 pacjentów z zatrzymaniem moczu po hemoroidektomii poddano SB w temperaturach 40°C, 45°C i 50°C, gdzie liczba spontanicznych mikcji wzrosła wraz z wyższą temperaturą kąpieli i to wydaje się być inicjowane przez odruchowe (odruch termo-zwieracza) rozluźnienie wewnętrznego zwieracza cewki moczowej. Ciśnienie w cewce moczowej zarówno u osób zdrowych, jak i z zatrzymaniem moczu wykazywało znaczące zmniejszenie, które wzrastało wraz z wyższą temperaturą; a ciśnienie pęcherzykowe lub aktywność EMG zewnętrznego zwieracza cewki moczowej nie wykazywały znaczących różnic.⁷⁹

Hematologia/immunologia

Późniejsze CE indukowało wzrost liczby leukocytów, granulocytów, krążących poziomów interleukiny (IL)-6 i komórek NK oraz ich aktywności. Odpowiedzi leukocytów, granulocytów i monocytów zostały wzmocnione przez wstępne ćwiczenia w wodzie (18°C), a zatem ostra CE ma działanie immunostymulujące⁸⁰.

Codzienny krótkotrwały stres zimna może zwiększyć zarówno liczbę, jak i aktywność obwodowych cytotoksycznych limfocytów T i komórek NK, głównych efektorów odpowiednio adaptacyjnej i wrodzonej odporności nowotworowej. To (przez 8 dni) poprawiało przeżywalność myszy zarażonych wewnątrzkomórkowym pasożytem Toxoplasma gondii, przy konsekwentnym wzmacnianiu odporności komórkowej. Trwałe/długotrwałe skutki stresu zimna powtórzone codziennie przez okres od 5 dni do 6 tygodni zwiększał poziom czynnika martwicy nowotworów-α, IL-2, IL-6 w osoczu. Hipoteza opisuje, że codzienny krótki stres zimnej wody w okresie przez wiele miesięcy może zwiększyć odporność przeciwnowotworową i poprawić wskaźnik przeżywalności w przypadku raka nielimfoidalnego.

Możliwy mechanizm niespecyficznej stymulacji odporności komórkowej można przypisać przejściowej aktywacji SNS, podwzgórzowo-przysadkowonadnerczowej (HPA) i podwzgórzowo-przysadkowonadnerczowej (HPA). osi przysadka-tarczyca. Chociaż codzienna umiarkowanie zimna hydroterapia nie wydaje się mieć zauważalnego negatywnego wpływu na normalne osoby, niektóre badania wykazały, że może ona powodować przejściowe zaburzenia rytmu serca u pacjentów z problemami sercowymi, a także może hamować odporność humoralną. Nagłe oziębienie WI może powodować przejściowy obrzęk płuc i zwiększać przepuszczalność bariery krew-mózg, zwiększając tym samym śmiertelność w przypadku infekcji neurowirusowych. Konieczne są badania, które potwierdzą tę hipotezę dla rozwoju immunoterapii w przypadku niektórych (nielimfoidalnych) nowotworów, w tym tych spowodowanych infekcjami wirusowymi⁸¹.

Leczenie ciepłą wodą (28°C) może nie tylko wyleczyć bakteryjną chorobę zimnowodną, ale także uodpornić na czynnik sprawczy Flavobacterium psychrophilum⁸².

Wyjściowa WI (38,41 ± 0,04°C) przez 30 minut zmniejszyła lepkość krwi, liczbę czerwonych krwinek i średni hematokryt bez znaczących zmian w leukocytach i płytkach krwi. średniej objętości krwinek; lepkości osocza; czasu filtracji erytrocytów i wskaźnika odkształcalności krwinek czerwonych.¹³ Zastosowanie hipertermicznej kąpieli wodnej spowodowało znaczne zmniejszenie względnej liczby limfocytów B. Hipertermiczna kąpiel wodna całego ciała zmniejszyła względną całkowitą liczbę limfocytów T; zwiększyła względną liczbę limfocytów CD8+; liczbę komórek NK i ich aktywność, które prawdopodobnie zależały od zwiększonej produkcji hormonu somatotropowego⁸³.

Układ endokrynologiczny/hormonalny

Podczas CE zaobserwowano wzrost poziomu krążącej noradrenaliny⁸⁰, a ćwiczenie układu HPA poprzez powtarzane CE może potencjalnie przywrócić jego normalne funkcjonowanie w zespole przewlekłego zmęczenia lub przynajmniej zwiększyć aktywność HPA netto (bez zmiany aktywności wyjściowej)⁸⁴. Powoduje to tymczasowy wzrost poziomu hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), beta-endorfiny i kortyzolu w osoczu³², kortykosteronie i spadek α-1-antytrypsyny i testosteronu.⁸¹ Zimny stres obniża poziom serotoniny. w większości regionów mózgu (z wyjątkiem pnia mózgu).³² W analgezji wywołanej zimnym stresem może pośredniczyć w zwiększonej produkcji peptydu opioidowego beta-endorfiny (endogennego środka przeciwbólowego)^85,86.
Ekspozycja na saunę i Ice-WI znacząco podniosła poziom adrenaliny u pływaków zimowych⁸⁷. Łaźnia parowa powodowała wzrost stężenia gastryny i aldosteronu w surowicy krwi, przy jednoczesnym spadku stężenia kortyzolu u sportowców w sportach walki. Kąpiel hipertermiczna całego ciała zwiększyła aktywność STH u 8 z 10 ochotników⁸³.

Oczy, skóra i włosy

Urządzenie wykorzystujące ciepłe, wilgotne powietrze wydaje się być bezpieczne i zapewnia poprawę stabilności łez oraz objawową ulgę w zmęczeniu oczu u pacjentów z dysfunkcją gruczołów Meiboma.⁸⁹ Sauna (80°C) zapewnia stabilną funkcję bariery naskórkowej; wzrost nawilżenia warstwy rogowej naskórka; szybsze odzyskiwanie zarówno podwyższonej utraty wody, jak i pH skóry; zmniejszenie przypadkowej zawartości sebum na powierzchni skóry czoła; wzrost stężenia jonów w pocie i perfuzji krwi naskórka u ochotników. Sugeruje to ochronny wpływ ST na fizjologię skóry.⁹⁰ Kliniczna remisja atopowego zapalenia skóry została zgłoszona po spożyciu wody o niskiej zawartości soli.⁵⁷ Zastosowanie podgrzanego kompresu musztardowego spowodowało oparzenie drugiego stopnia, a następnie przebarwienia i blizny przerostowe.⁹¹ Trwałe stosowanie zimnego kompresu poduszkowego może zmniejszyć hamowanie mieszków włosowych lub uszkodzenia spowodowane przez środki chemioterapeutyczne. W ten sposób można zmniejszyć łysienie lub mu zapobiec⁹².

Regulacja temperatury

Bardzo wysoka temperatura ciała zastosowana w okolicy lędźwiowej zdrowej kobiety przez 10 minut zwiększyła temperaturę pleców do 41,1-43,1°C pod wpływem HC, a następnie gwałtownie spadła, ale nie zaobserwowano żadnych zmian w BT.56 Przypadek 20% oparzeń drugiego stopnia i ciężkiego udaru cieplnego, po którym temperatura wzrosła do 40,5°C, a u pacjenta wystąpiła ciężka niewydolność wielonarządowa i krytyczna polineuropatia, odnotowano po ekspozycji na ekstremalne ciepło w saunie przez nieznany okres czasu.[Najskuteczniejszą metodą obniżenia temperatury rdzenia ciała wydaje się być zanurzenie w lodowatej wodzie, głównym czynnikiem prognostycznym wyniku w przypadku udaru cieplnego związanego z wysiłkiem jest czas trwania i stopień hipertermii, jeśli to możliwe, pacjenci powinni być chłodzeni za pomocą lodowatej wody, ale jeśli nie jest to możliwe, można zastosować kombinację innych technik w celu ułatwienia szybkiego chłodzenia⁹⁴, takich jak terapia wentylatorem, CWI, kąpiele lodowe i chłodzenie wyparne⁹⁵.

Okłady z mokrego lodu, suchego lodu i kriogenu zastosowane na skórę nad prawym mięśniem trójgłowym ramienia przez 15 minut u 10 kobiet zmniejszyły średnią Tsk odpowiednio o 12°C, 9,9°C i 7,3°C. Żadna z metod nie spowodowała ochłodzenia Tsk poniżej 17°C i nie wykazano chłodzenia w odległości 1 cm proksymalnie lub dystalnie od którejkolwiek z metod po 15 minutach. Znacząca średnia redukcja Tsk między okresem odpoczynku przed leczeniem (czas 0) i 15 minut po usunięcie modalności (czas 30) zaobserwowano tylko w przypadku mokrego lodu. Sugeruje to, że mokry lód był znacznie bardziej skuteczny w zmniejszaniu Tsk niż suchy lód i okłady kriogeniczne⁹⁶.

Po ćwiczeniach przy 65% maksymalnego zużycia tlenu w temperaturze otoczenia 39°C, aż do momentu, gdy Tre wzrosła do 40°C, nie było różnicy w szybkości chłodzenia między WI w temperaturze 39°C i 40°C. 8°C, 14°C i 20°C, ale szybkość chłodzenia była znacznie większa w temperaturze 2°C, która była prawie dwukrotnie wyższa jak w przypadku innych schorzeń. Sugeruje to, że woda o temperaturze 2°C jest najskuteczniejszym sposobem leczenia hipertermii wywołanej wysiłkiem fizycznym.⁹⁷ Gdy osoby z hipertermią są zanurzone w wodzie o temperaturze 2°C na około 9 minut do granicy chłodzenia Tre wynoszącej 38,6°C zniwelowało ryzyko związane z przechłodzeniem⁹⁸.

Zanurzenie całego ciała w umiarkowanie zimnej wodzie jest skutecznym manewrem chłodzącym w celu obniżenia BT i zawartości ciepła w organizmie o około 545 kJ pod koniec zanurzenia przy braku poważnych reakcji fizjologicznych. związanych z nagłym stresem zimna.⁹⁹ Znacznie mniejszą zmienność BT i ogólnie wyższą BT zaobserwowano u późnych wcześniaków po kąpieli w wannie¹⁰⁰.

Wnioski

W oparciu o dostępną literaturę, niniejszy przegląd sugeruje, że hydroterapia była szeroko stosowana w celu poprawy odporności i leczenia bólu, CHF, MI, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy, PD, AS, RA, OAK, FMS, zaburzeń odbytu, zmęczenia, lęku, otyłości, hipercholesterolemii, hipertermii, porodu itp. Wywiera różny wpływ na różne układy organizmu w zależności od temperatury wody i chociaż efekty te są oparte na dowodach naukowych, brakuje dowodów na mechanizm, działania hydroterapii. W związku z tym konieczne są dalsze badania w celu znalezienia mechanizmu działania hydroterapii na różne choroby.

Żródło: N Am J Med Sci. 2014 May;6(5):199-209
© 2014 The Authors
Adaptacja: Wiesław Marciniak
Na podstawie licencji CC BY
(http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)

Bibliografia

Fleming SA, Gutknecht NC. Gutknecht. Naturopathy and the Primary Care Practice. Prim Care 2010;37:119-36.
Weston M, Taber C, Casagranda L, Cornwall M. Changes in local blood volume during cold gel pack application to traumatized ankles. J Orthop Sports Phys Ther 1994;19:197-9.
Srámek P, Simecková M, Janský L, Savlíková J, Vybíral S. Human physiological responses to immersion into water of different temperatures. Eur J Appl Physiol 2000;81:436-42.
Huttunen P, Kokko L, Ylijukuri V. Winter swimming improves general well-being. Int J Circumpolar Health 2004;63:140-4.
Iiyama J, Matsushita K, Tanaka N, Kawahira K. Effects of single low-temperature sauna bathing in patients with severe motor and intellectual disabilities. Int J Biometeorol 2008;52:431-7.
Ohori T, Nozawa T, Ihori H, Shida T, Sobajima M, Matsuki A, et al. Effect of repeated sauna treatment on exercise tolerance and endothelial function in patients with chronic heart failure.Am J Cardiol 2012;109:100-4.
Pilch W, Szyguła Z, Klimek AT, Pałka T, Cisoń T, Pilch P, et al.Changes in the lipid profi le of blood serum in women taking sauna baths of various duration. Int J Occup Med Environ Health 2010;23:167-74.
Sobajima M, Nozawa T, Shida T, Ohori T, Suzuki T, Matsuki A, et al. Repeated sauna therapy attenuates ventricular remodeling after myocardial infarction in rats by increasing coronary vascularity of noninfarcted myocardium. Am J Physiol Heart Circ Physiol 2011;301:H548-54.
Imai Y,Nobuoka S, Nagashima J, Awaya T, Aono J, Miyake F, et al. Acute myocardial infarction induced by alternating exposure to heat in a sauna and rapid cooling in cold water. Cardiology 1998;90:299-301.
Crinnion WJ. Sauna as a valuable clinical tool for cardiovascular, autoimmune, toxicant- induced and other chronic health problems. Altern Med Rev 2011;16:215-25.
BleakleyCM, Davison GW. What is the biochemical and physiological rationale for using cold-water immersion in sports recovery? A systematic review. Br J Sports Med 2010;44:179-87.
Grüner Sveälv B, Cider A, Täng MS, Angwald E, Kardassis D, Andersson B. Benefit of warm water immersion on biventricular function in patients with chronic heart failure. Cardiovasc Ultrasound 2009;7:33.
Digiesi V, Cerchiai G, Mannini L, Masi F, Nassi F. Hemorheologic and blood cell changes in humans during partial immersion with a therapeutic method, in 38oC water. Minerva Med 1986;77:1407-11.
Boldt LH, Fraszl W, Röcker L, Schefold JC, Steinach M, Noack T, et al. Changes in the haemostatic system after thermoneutral and hyperthermic water immersion. Eur J Appl Physiol 2008;102:547-54.
Shih CY, Lee WL, Lee CW, Huang CH, Wu YZ. Effect of time ratio of heat to cold on brachial artery blood velocity during contrast baths. Phys Ther 2012;92:448-53.
Choukroun ML, Varene P. Adjustments in oxygen transport during head-out immersion in water at different temperatures. J Appl Physiol 1990;68:1475-80.
DogliottiG, Galliera E, Iorio E, De Bernardi Di Valserra M, Solimene U, Corsi MM. Effect of immersion in CO2-enriched water on free radical release and total antioxidant status in peripheral arterial occlusive disease. Int Angiol 2011;30:12-7.
Sato M, Kanikowska D, Iwase S, Nishimura N, Shimizu Y, Belin de Chantemele E, et al. Effects of immersion in water containing high concentrations of CO2 (CO2-water) at thermoneutral on thermoregulation and heart rate variability in humans. Int J Biometeorol 2009;53:25-30.
PagoureliasED, Zorou PG, Tsaligopoulos M, Athyros VG, Karagiannis A, Efthimiadis GK. Carbon dioxide balneotherapy and cardiovascular disease. Int J Biometeorol 2011;55:657-63.
Choukroun ML, Kays C, Varène P. Effects of water temperature on pulmonary volumes in immersed human subjects. Respir Physiol 1989;75:255-65.
Goedsche K, Förster M, Kroegel C, Uhlemann C. Repeated cold water stimulations (hydrotherapy according to Kneipp) in patients with COPD. Forsch Komplementmed 2007;14:158-66.
IaroshAM, Kurch TK.The effect of cold exposure on the respiratory function in children suffering from infl ammatory lung diseases. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult 1995;1:9- 11.
Pach D, Knöchel B, Lüdtke R, Wruck K, Willich SN, Witt CM. Visiting a sauna: Does inhaling hot dry air reduce common cold symptoms? A randomised controlled trial. Med J Aust 2010;193:730-4.
Whyte GP, Harries M, Dickinson J, Polkey MI. Breathless in the bath. Br J Sports Med 2006;40:554-5.
Herrera E, Sandoval MC, Camargo DM, Salvini TF. Motor and sensory nerve conduction are affected differently by ice pack, ice massage, and cold water immersion. Phys Ther 2010;90:581-91.
Bender T, Karagulle Z, Balint GP, Gutenbrunner C, Balint PV, Sukenik S. Hydrotherapy, balneotherapy, and spa treatment in pain management. Rheumatol Int 2005;25:220-4.
Castro-Sánchez AM, Matarán-Peñarrocha GA, Lara- Palomo I, Saavedra-Hernández M, Arroyo-Morales M, Moreno-Lorenzo C. Hydrotherapy for the treatment of pain in people with multiple sclerosis: A randomized controlled trial. Evid Based Complement Alternat Med 2012;2012:473963.
Vivas J, Arias P, Cudeiro J. Aquatic therapy versus conventional land-based therapy for Parkinson’s disease: An open-label pilot study. Arch Phys Med Rehabil 2011;92:1202- 10.
Gerner HJ, Engel P, Gass GC, Gass EM, Hannich T, Feldmann G. The effects of sauna on tetraplegic and paraplegic subjects. Paraplegia 1992;30:410-9.
Robiner WN. Psychological and physical reactions to whirlpool baths. J Behav Med 1990;13:157-73.
Shevchuk NA. Hydrotherapy as a possible neuroleptic and sedative treatment. Med Hypotheses 2008;70:230-8.
Shevchuk NA. Possible use of repeated cold stress for reducing fatigue in chronic fatigue syndrome: A hypothesis. Behav Brain Funct 2007;3:55.
Shevchuk NA. Adapted cold shower as a potential treatment for depression. Med Hypotheses 2008;70:995-1001.
Chevutschi A, Lensel G, Vaast D, Thevenon A. An Electromyographic Study of Human Gait both in Water and on Dry Ground. J Physiol Anthropol 2007;26:467-73.
Bleakley C, McDonough S, Gardner E, Baxter GD, Hopkins JT, Davison GW. Cold-water immersion (cryotherapy) for preventing and treating muscle soreness after exercise. Cochrane Database Syst Rev 2012;2:CD008262.
Morton RH. Contrast water immersion hastens plasma lactate decrease after intense anaerobic exercise. J Sci Med Sport 2007;10:467-70.
Skurvydas A, Kamandulis S, Stanislovaitis A, Streckis V, Mamkus G, Drazdauskas A. Leg immersion in warm water, stretch-shortening exercise, and exercise-induced muscle damage. J Athl Train 2008;43:592-9.
Versey NG, Halson SL, Dawson BT. Effect of contrast water therapy duration on recovery of running performance. Int J Sports Physiol Perform 2012;7:130-40.
Janssen RG, Schwartz DA, Velleman PF. A randomized controlled study of contrast baths on patients with carpal tunnel syndrome. J Hand Ther 2009;22:200-7.
De Nardi M, La Torre A, Barassi A, Ricci C, Banfi G. Effects of cold-water immersion and contrast-water therapy after training in young soccer players. J Sports Med Phys Fitness 2011;51:609-15.
McVeigh JG, McGaughey H, Hall M, Kane P. The effectiveness of hydrotherapy in the management of fi bromyalgia syndrome: A systematic review. Rheumatol Int 2008;29:119-30.
Matsumoto S, Shimodozono M, Etoh S, Miyata R, Kawahira K. Effects of thermal therapy combining sauna therapy and underwater exercise in patients with fi bromyalgia. Complement Ther Clin Pract 2011;17:162-6.
Cuesta-Vargas AI, Adams N. A pragmatic community-based intervention of multimodal physiotherapy plus deep water running (DWR) for fi bromyalgia syndrome: A pilot study. Clin Rheumatol 2011;30:1455-62.
Hay L, Wylie K.Towards evidence-based emergency medicine: Best BETs from the Manchester Royal Infi rmary. BET 4: Hydrotherapy following rotator cuff repair. Emerg Med J 2011;28:634-5.
Yurtkuran M, Yurtkuran M, Alp A, Nasircilar A, Bingöl U, Altan L, et al. Balneotherapy and tap water therapy in the treatment of knee osteoarthritis. Rheumatol Int 2006;27:19- 27.
Altan L, Bingöl U, Aslan M, Yurtkuran M. The effect of balneotherapy on patients with ankylosing spondylitis. Scand J Rheumatol 2006;35:283-9.
Oosterveld FG, Rasker JJ, Floors M, Landkroon R, van Rennes B, Zwijnenberg J, et al. Infrared sauna in patients with rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis. A pilot study showing good tolerance, short-term improvement of pain and stiffness, and a trend towards long-term benefi cial effects. Clin Rheumatol 2009;28:29-34.
Wouters EJ, Van Nunen AM, Geenen R, Kolotkin RL, Vingerhoets AJ. Effects of Aquajogging in Obese Adults: A Pilot Study. J Obes 2010;2010:231074.
Arnold CM, Busch AJ, Schachter CL, Harrison EL, Olszynski WP. A Randomized clinical trial of aquatic versus land exercise to improve balance, function, and quality of life in older women with osteoporosis. Physiother Can 2008;60:296-306.
Biscarini A, Cerulli G. Modeling of the knee joint load in rehabilitative knee extension exercises under water. J Biomech 2006;17:1-11.
Eversden L, Maggs F, Nightingale P, Jobanputra P. A pragmatic randomised controlled trial of hydrotherapy and land exercises on overall well being and quality of life in rheumatoid arthritis. BMC Musculoskelet Disord 2007;8:23.
Honda T, Kamioka H. Curative and health enhancement effects of aquatic exercise: Evidence based on interventional studies. Open Access J Sports Med 2012;3:27-34.
Silva LE, Valim V, Pessanha AP, Oliveira LM, Myamoto S, Jones A, et al. Hydrotherapy versus conventional land-based exercise for the management of patients with osteoarthritis of the knee: A randomized clinical trial. Phys Ther 2008;88:12- 21.
Xu XS, Lin WP, Chen JY, Yu LC, Huang ZH. Efficacy observation on rear thigh muscles strain of athletes treated with surrounding needling of electroacupuncture and hot compress of Chinese medicine. Zhongguo Zhen Jiu 2012;32:511-4.
Dubnov-Raz G, Constantini NW, Yariv H, Nice S, Shapira N. Infl uence of water drinking on resting energy expenditure in overweight children. Int J Obes (Lond) 2011;35:1295-300.
Hishinuma M, Hiramatsu N, Kasuga M, Ooyoshi M, Kaharu C, Misao H, et al.The effect on bowel sounds of very hot compresses applied to the lumbar region. Nihon Kango Kagakkaishi 1997;17:32-9.
Dupuy P, Cassé M, André F, Dhivert-Donnadieu H, Pinton J, Hernandez-Pion C. Low-salt water reduces intestinal permeability in atopic patients. Dermatology 1999;198:153-5.
Church JM. Warm water irrigation for dealing with spasm during colonoscopy: Simple, inexpensive, and effective. Gastrointest Endosc 2002;56:672-4.
Maestre Y, Parés D, Salvans S, Ibáñez-Zafón I, Nve E, Pons MJ, et al. Cold or hot sitz baths in the emergency treatment of acute anal pain due to anorectal disease? Results of a randomised clinical trial. Cir Esp 2010;88:97-102.
Gupta PJ. Effects of warm water sitz bath on symptoms in post-anal sphincterotomy in chronic anal fi ssure — a randomized and controlled study. World J Surg 2007;31:1480- 4.
Gupta P. Randomized, controlled study comparing sitzbath and no-sitz-bath treatments in patients with acute anal fi ssures. ANZ J Surg 2006;76:718-21.
Lang DS, Tho PC, Ang EN. Effectiveness of the Sitz bath in managing adult patients with anorectal disorders. Jpn J Nurs Sci 2011;8:115-28.
Shafi k A. Role of warm-water bath in ano-rectal conditions. The thermo-sphincteric reflex. J Clin Gastroenterol 1993;16:304-8.
Hsu KF, Chia JS, Jao SW, Wu CC, Yang HY, Mai CM, et al. Comparison of clinical effects between warm water spray and sitz bath in post-hemorrhoidectomy period. J Gastrointest Surg 2009;13:1274-8.
Guliaeva SF, Pomaskina TV, Guliaev PV, Martusevich AK, Aistov VI. Effi cacy of sulfate calcium mineral water in disorders of motor evacuatory function of the stomach and gallbladder. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult 2004;6:20-2.
Razumov AN, Surkov NV, Frolkov VK, Ziniakov NT. Therapeutic and preventive effects of sulfate-chloridesodium mineral water in experimental peptic ulcer. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult 2009;3:22-5.
Mizrahi E, Liberty I, Tsedek I, Harari M, Friger M, Sukenik S. The infl uence of single immersion in Dead Sea water on glucose, insulin, cortisol and C-peptide levels in type 2 diabetes mellitus patients. Harefuah 2011;150:646-9, 689, 688.
Da Silva FM, de Oliveira SM, Nobre MR. A randomised controlled trial evaluating the effect of immersion bath on labour pain. Midwifery 2009;25:286-94.
Malarewicz A, Wydrzynski G, Szymkiewicz J, Adamczyk- Gruszka O. The infl uence of water immersion on the course of first stage of parturition in primiparous women. Med Wieku Rozwoj 2005;9:773-80.
Da Silva FM, de Oliveira SM. The effect of immersion baths on the length of childbirth labor. Rev Esc Enferm USP 2006;40:57-63.
Cluett ER, Burns E. Immersion in water in labour and birth. Cochrane Database Syst Rev 2009;2:CD000111.
Zhao S, Xie L, Hu H, Xia J, Zhang W, Ye N, et al. A study of neonatal swimming (water therapy) applied in clinical obstetrics. J Matern Fetal Neonatal Med 2005;17:59-62.
Fehervary P, Lauinger-Lörsch E, Hof H, Melchert F, Bauer L, Zieger W. Water birth: Microbiological colonisation of the newborn, neonatal and maternal infection rate in comparison to conventional bed deliveries. Arch Gynecol Obstet 2004;270:6-9.
LaFoy J, Geden EA. Post episiotomy pain: Warm versus cold sitz bath. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 1989;18:399-403.
Ramler D, Roberts J. A comparison of cold and warm sitz baths for relief of postpartum perineal pain. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 1986;15:471-4.
Zumsteg IS, Weckerle CS. Bakera, a herbal steam bath for postnatal care in Minahasa (Indonesia): Documentation of the plants used and assessment of the method. J Ethnopharmacol 2007;111:641-50.
Arora S, Vatsa M, Dadhwal V. A Comparison of cabbage leaves vs. hot and cold compresses in the treatment of breast engorgement. Indian J Community Med 2008;33:160-2.
Park SU, Lee SH, Chung YG, Park KK, Mah SY, Hong SJ, et al. Warm sitz bath: Are there benefi ts after transurethral resection of the prostate? Korean J Urol 2010;51:763-6.
Shafi k A. Role of warm water bath in inducing micturition in postoperative urinary retention after anorectal operations. Urol Int 1993;50:213-7.
Brenner IK, Castellani JW, Gabaree C, Young AJ, Zamecnik J, Shephard RJ, et al.Immune changes in humans during cold exposure: Effects of prior heating and exercise. J Appl Physiol 1999;87:699-710.
Shevchuk NA, Radoja S. Possible stimulation of anti-tumor immunity using repeated cold stress: A hypothesis. Infect Agent Cancer 2007;2:20.
Sugahara K, Eguchi M.The use of warmed water treatment to induce protective immunity against the bacterial cold-water disease pathogen Flavobacterium psychrophilum in ayu (Plecoglossus altivelis). Fish Shellfi sh Immunol 2012;32:489- 93.
Blazícková S, Rovenský J, Koska J, Vigas M. Effect of hyper thermic water bath on parameters on cellular immunity. Int J Clin Pharmacol Res 2000;20:41-6.
Dorfman M, Arancibia S, Fiedler JL, Lara HE. Chronic intermittent cold stress activates ovarian sympathetic nerves and modifi es ovarian follicular development in the rat. Biol Reprod 2003;68:2038-43.
Gerra G, Volpi R, Delsignore R, Maninetti L, Caccavari R, Vourna S, et al. Sex-related responses of beta-endorphin, ACTH, GH and PRL to cold exposure in humans. Acta Endocrinol (Copenh) 1992;126:24-8.
Glickman-Weiss EL, Nelson AG, Hearon CM, Goss FL, Robertson RJ. Are beta-endorphins and thermoregulation during coldwater immersion related? Undersea Hyperb Med 1993;20:205-13.
KauppinenK, Pajari-Backas M, Volin P, Vakkuri O.Some endocrine responses to sauna, shower and ice water immersion. Arctic Med Res 1989;48:131-9.
Panov SF, Pleshakov AA. Effect of steam bath on gastric secretion and some endocrine changes of athlete-fi ghters. Fiziol Cheloveka 2011;37:92-9.
Matsumoto Y, Dogru M, Goto E, Ishida R, Kojima T, Onguchi T, et al. Effi cacy of a new warm moist air device on tear functions of patients with simple meibomian gland dysfunction. Cornea 2006;25:644-50.
Kowatzki D, Macholdt C, Krull K, Schmidt D, Deufel T, Elsner P, et al. Effect of regular sauna on epidermal barrier function and stratum corneum water-holding capacity in vivo in humans: A controlled study. Dermatology 2008;217:173-80.
Linder SA, Mele JA 3rd, Harries T. Chronic hyperpigmentation from a heated mustard compress burn: A case report. J Burn Care Rehabil 1996;17:351-2.
Li LC, Wang M, Ning XC. Study on preventing alopecia caused by chemotherapy with cold pillow compresses. Chin J Nurs 1995;30:643-5.
Rünitz K, Jensen TH. Heat stroke and burns resulting from use of sauna. Ugeskr Laeger 2009;171:305-6.
Smith JE. Cooling methods used in the treatment of exertional heat illness. Br J Sports Med 2005;39:503-7.
HarkerJ, Gibson P. Heat-stroke: A review of rapid cooling techniques. Intensive Crit Care Nurs 1995;11:198-202.
Belitsky RB, Odam SJ, Hubley-Kozey C. Evaluation of the effectiveness of wet ice, dry ice, and cryogen packs in reducing skin temperature. Phys Ther 1987;67:1080-4.
Proulx CI, Ducharme MB, Kenny GP. Effect of water temperature on cooling effi ciency during hyperthermia in humans. J Appl Physiol 2003;94:1317-23.
Gagnon D, Lemire BB, Casa DJ, Kenny GP. Cold-water immersion and the treatment of hyperthermia: Using 38.6°C as a safe rectal temperature cooling limit. J Athl Train 2010;45:439-44.
Marino F, Booth J. Whole body cooling by immersion in water at moderate temperatures. J Sci Med Sport 1998;1:73-82.
Loring C, Gregory K, Gargan B, LeBlanc V, Lundgren D, Reilly J, et al. Tub bathing improves thermoregulation of the late preterm infant. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2012;41:171-9.