Porównanie metod leczenia zamrożonego barku. Przegląd systematyczny i metaanaliza

Neal L. Millar, MD, PhD, Michael McLean, MD, Mairiosa Biddle, MD, Dimitris Challoumas, MD

Ortopedia

11 maja 2023

Artykuł na: 49-60 minut

661

Tagi: staw barkowy

Istnieje niezliczona ilość dostępnych opcji leczenia dla pacjentów z zamrożonym barkiem (tzw. zarostowym zapaleniem stawu ramiennego), co może być niezwykle przytłaczające dla lekarzy. Niniejsze badanie miało na celu ocenę i porównanie skuteczności dostępnych opcji leczenia zamrożonego barku w celu udzielenia wskazówek lekarzom zajmującym się medycyną mięśniowo-szkieletową i opracowaniem wytycznych.

Wstęp

Adhesive capsulitis, znane również jako zamrożony bark, jest częstym schorzeniem związanym z barkiem, objawiającym się postępującym upośledzeniem ruchów w stawie ramiennym połączonym z bólem¹. Jest to fibroproliferacyjne zwłóknienie tkanek i chociaż postępy immunobiologiczne w innych chorobach przyczyniły się do wyjaśnienia patofizjologii tego schorzenia, to jednak mechanizmy molekularne leżące u jego podstaw pozostają mało poznane^2-5.

Zamrożony bark objawia się klinicznie jako ból barku z postępującym ograniczeniem ruchu, zarówno czynnego jak i biernego, przy prawidłowym obrazie radiologicznym stawu ramienno-łopatkowego⁶. Klasycznie choroba rozwija się poprzez 3 nakładające się na siebie etapy: ból (etap 1, trwający 2-9 miesięcy), sztywność (etap 2, trwający 4-12 miesięcy) i powrót do zdrowia (etap 3, trwający 5-24 miesięcy)⁷. Są to jednak szacunkowe ramy czasowe, a wielu pacjentów może nadal odczuwać objawy po 6 latach⁸. W badaniu obserwacyjnym opartym na podstawowej opiece zdrowotnej częstość występowania choroby oszacowano na 2,4 na 100 000 osób rocznie⁹, przy czym częstość występowania waha się od mniej niż 1% do 2% populacji¹⁰.

Nie zdefiniowano prawdziwego, opartego na dowodach modelu postępowania medycznego, jednak dostępne jest szerokie spektrum zabiegów operacyjnych i nieoperacyjnych. Od poziomu międzynarodowego do poziomu oddziału, strategie postępowania różnią się znacznie, co odzwierciedla brak dobrej jakości badań¹¹.
British Elbow and Shoulder Society/British Orthopaedic Association (BESS/BOA) opublikowało zalecenia w zakresie opieki nad pacjentem w przypadku zamrożonego barku, gdzie zaleca się stopniowe podejście pod względem inwazyjności¹². Obecnie trwa UK Frozen Shoulder Trial, randomizowane badanie równoległe porównujące efektywność kliniczną i kosztową wczesnej ustrukturyzowanej fizjoterapii, manipulacji w znieczuleniu (MUA) oraz artroskopowego uwolnienia torebki stawowej (ACR)¹³. Celem niniejszego przeglądu systematycznego jest przedstawienie dostępnych dowodów dotyczących leczenia i wyników leczenia zamrożonego barku, aby w ostatecznym rozrachunku ukierunkować praktykę kliniczną, zarówno w podstawowej, jak i specjalistycznej opiece zdrowotnej.

Metody

Kwalifikowalność

Włączone badania miały randomizowany projekt dowolnego typu i porównywały metody leczenia zamrożonego barku z innymi metodami leczenia, placebo lub brakiem leczenia. Ponadto w badaniu należało uwzględnić co najmniej jeden z naszych wstępnie ustalonych miar wyników. Wykluczono badania porównujące różne rodzaje, schematy, dawki lub czas trwania tej samej interwencji (np. różne dawki kortykosteroidów lub różne rodzaje ćwiczeń). Uwzględniono badania oceniające skuteczność tej samej metody stosowanej w różnych miejscach anatomicznych (np. kortykosteroid podskórny kontra wewnątrzstawowy [IA]). Uczestnicy musieli być starsi niż 18 lat z klinicznym rozpoznaniem adhezyjnego zapalenia torebki stawowej. Nie stosowano formalnych kryteriów diagnostycznych w celu zdefiniowania zamrożonego barku; jednakże, stosowanie niewłaściwych lub niewystarczających kryteriów diagnostycznych było brane pod uwagę przy ocenie ryzyka błędu systematycznego. Czas trwania choroby nie był kryterium, podobnie jak wcześniejsze leczenie i obserwacja.

Włączenie pacjentów z określonymi schorzeniami (np. cukrzycą) nie stanowiło kryterium wykluczenia i nie było brane pod uwagę w analizach, o ile ich udział w grupach leczonych był porównywalny. Wykluczono nierandomizowane badania porównawcze, badania obserwacyjne, opisy przypadków, serie przypadków, przeglądy literatury, opublikowane abstrakty konferencji oraz badania opublikowane w językach innych niż angielski. Wykluczono również badania obejmujące pacjentów z ogólnym rozpoznaniem bólu barku, nawet jeśli część z nich miała zamrożony bark. Wykluczono również badania oceniające skuteczność różnych rodzajów interwencji prowadzonych przez fizjoterapię, ćwiczeń lub schematów rozciągania.

Przegląd

Z całkowitej liczby 73 299 artykułów, które zostały wstępnie zidentyfikowane, po wykluczeniu duplikatów i niekwalifikujących się artykułów, sprawdzeniu tytułów i abstraktów oraz dodaniu brakujących badań zidentyfikowanych w późniejszym czasie, stwierdzono, że 65 badań spełnia kryteria kwalifikacji.

Wyniki
Spośród 65 kwalifikujących się badań 34 badania^21-54 zostały włączone do metaanalizy parami z udziałem 2402 uczestników z zamrożonym barkiem. Czas trwania objawów wahał się od 1 miesiąca do 7 lat, a długość obserwacji od 1 tygodnia do 2 lat, przy czym większość obserwacji odbywała się po 6 tygodniach, 12 tygodniach i 6 miesiącach.

Metaanaliza sieciowa
W późnym okresie krótkoterminowym, badanie dystorsji stawowej plus kortykosteroid IA miało najwyższe prawdopodobieństwo (96%) bycia najskuteczniejszym leczeniem. Kortykosteroid IA miał najwyższe prawdopodobieństwo (85%) bycia drugim co do skuteczności. Fizjoterapia była najmniej skutecznym sposobem, a następnie brak leczenia lub placebo. Brak danych w późnym okresie krótkoterminowym dla leczenia kortykosteroidem IA i fizjoterapią.

W połowie okresu leczenia, leczenie z kortykosteroidem IA plus fizjoterapia miało najwyższe prawdopodobieństwo (43%) bycia najlepszym leczeniem z fizjoterapią. Kortykosteroid IA miał najwyższe prawdopodobieństwo (34%) bycia drugim najlepszym leczeniem. Brak leczenia lub placebo, a następnie kortykosteroid podskórny miały najwyższe prawdopodobieństwo bycia najgorszymi interwencjami.

Analiza podgrup
Potencjalne korzyści z ćwiczeń w domu oceniano poprzez porównanie średniej poprawy bólu u pacjentów, którzy otrzymali kortykosteroid IA plus program ćwiczeń w domu vs kortykosteroid IA bez ćwiczeń w domu oraz brak leczenia lub placebo plus ćwiczenia w domu vs brak leczenia/placebo bez ćwiczeń w domu. Dla pierwszego porównania zidentyfikowano statystycznie istotną (ale klinicznie małą) średnią korzyść z ćwiczeń domowych na poprawę bólu w okresie od 8 do 12 tygodni. Korzyść z ćwiczeń w domu była znacznie bardziej znacząca (klinicznie i statystycznie) u osób nie otrzymujących leczenia lub placebo.

Nie można było ocenić analizy podgrup pod kątem wpływu przewlekłości na skuteczność metod leczenia, ponieważ badania obejmujące pacjentów z mieszanymi stadiami i przewlekłością zamrożonego barku nie zawierały danych dotyczących podgrup. Ostatecznie, analizy podgrup według interwencji fizjoterapeutycznych nie były możliwe ze względu na dużą heterogeniczność kliniczną (różne kombinacje stosowanych modalności i czasu trwania leczenia). Większość badań wykorzystywała metody elektroterapii (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów, terapeutyczne ultradźwięki, diatermia) w połączeniu z mobilizacjami, rozciąganiem lub ćwiczeniami z lub bez okładów gorących i zimnych.

Dyskusja

Na podstawie dostępnych dowodów wydaje się, że stosowanie kortykosteroidu IA u pacjentów z zamrożonym barkiem o czasie trwania krótszym niż 1 rok wiąże się z większymi korzyściami w porównaniu z wszystkimi innymi interwencjami, a korzyści mogą utrzymywać się nawet przez 6 miesięcy. Ma to istotne znaczenie dla lekarzy ogólnych i specjalistów zajmujących się leczeniem chorób układu mięśniowo-szkieletowego, zapewniając im dostępną, opłacalną⁸⁸ i opartą na dowodach naukowych metodę leczenia uzupełnioną o program ćwiczeń fizycznych.

W krótkim okresie kortykosteroid IA okazał się być związany z lepszymi wynikami w porównaniu z brakiem leczenia we wszystkich miarach wyników. Dodanie dystorsji stawowej do kortykosteroidu IA może być związane z pozytywnymi efektami, które utrzymują się co najmniej przez 12 tygodni w porównaniu z samym kortykosteroidem IA; jednak korzyści te prawdopodobnie nie są istotne klinicznie. W porównaniu z fizjoterapią, kortykosteroid IA wydawał się być związany z lepszymi wynikami. Terapia skojarzona z kortykosteroidem IA i fizjoterapią może być powiązana z istotnymi korzyściami w porównaniu z samym kortykosteroidem IA lub samą fizjoterapią dla ER ROM, natychmiast po 6 tygodniach. W porównaniu z badaniem kontrolnym, IA kortykosteroid plus fizjoterapia okazały się być związane z wczesną korzyścią w ER ROM (aż do 6 tygodni), o znaczeniu klinicznym. Podskórne podawanie kortykosteroidu okazało się równie skuteczne jak stosowanie wewnątrzstawowego IA.

Dodanie akupunktury do fizjoterapii nie wydaje się być związane z żadnymi dodatkowymi korzyściami.
Na podstawie metaanalizy sieciowej, dystrakcja stawowa z kortykosteroidem IA była prawdopodobnie najskuteczniejszą interwencją w odniesieniu do bólu w 12 tygodniowej obserwacji. Sam IA kortykosteroid zajął drugie miejsce, a jak wykazała metaanaliza parami, korzyść z dodania dystrakcji okazała się klinicznie nieistotna.

Większość porównywanych interwencji okazała się być związana z podobnymi wynikami w 6-miesięcznej obserwacji, bez istotnych różnic. Jedyną interwencją, która wiązała się ze średnioterminowymi statystycznie istotnymi korzyściami w porównaniu z kontrolą i fizjoterapią (bez osiągnięcia istotności klinicznej) był kortykosteroid IA dla funkcji i ER ROM. Nie istnieją dane średnioterminowe oceniające skuteczność dodania dystorsji stawowej do kortykosteroidu IA i akupunktury do fizjoterapii lub porównania fizjoterapii (z kortykosteroidem IA lub bez) z brakiem leczenia. Nasza metaanaliza sieciowa wykazała, że terapia łączona z IA kortykosteroidem i fizjoterapią, sama fizjoterapia oraz sam IA kortykosteroid były najskuteczniejszymi interwencjami w odniesieniu do bólu w 6 – miesięcznej obserwacji. Jednak zgodnie z naszymi metaanalizami parami, ich korzyść kliniczna w porównaniu z innymi metodami leczenia (lub nawet brakiem leczenia) okazała się bardzo mała.

Program ćwiczeń domowych obejmujący proste ćwiczenia ROM i rozciąganie, stosowany z kortykosteroidem IA lub bez niego, okazał się być związany z krótkoterminowymi korzyściami w zakresie bólu. Było to statystycznie istotne, ale klinicznie nieistotne w porównaniu z brakiem leczenia, gdy towarzyszył mu kortykosteroid IA. Samo w sobie było zarówno klinicznie, jak i statystycznie istotne.

Opublikowano kilka przeglądów systematycznych oceniających skuteczność interwencji terapeutycznych w przypadku zamrożonego barku. Sun i wsp^.89 badali skuteczność kortykosteroidu IA porównując go z brakiem leczenia, a ich wyniki były podobne do naszych, donosząc, że kortykosteroid IA może być związany z korzyściami w zakresie bólu, funkcji i ROM, które są najwyraźniejsze w krótkim czasie i mogą trwać nawet 6 miesięcy. Przegląd systematyczny zarówno badań randomizowanych, jak i obserwacyjnych przeprowadzony przez Songa i wsp.⁹⁰ jest również zgodny z naszymi wynikami, wykazując możliwą wczesną korzyść z zastosowania kortykosteroidu IA, która prawdopodobnie zmniejsza się w perspektywie średnioterminowej. Wcześniejszy przegląd systematyczny przeprowadzony przez Maund i wsp.⁸⁸, który opierał się jedynie na ograniczonej liczbie dowodów był w dużej mierze nierozstrzygający, wykazując możliwe korzyści z zastosowania kortykosteroidu IA (z fizjoterapią i bez niej) w połączeniu z domowym programem ćwiczeń.

Przegląd Cochrane dotyczący stawowego rozciągnięcia⁹¹ był również zgodny z naszymi wynikami, pokazując, że stawowe rozciągnięcie z kortykosteroidem IA może być związane z krótkoterminowymi korzyściami w zakresie bólu, ROM i funkcji. Przegląd systematyczny z 2018 roku autorstwa Saltychev i wsp.⁹² również popiera nasze ustalenia, wykazuje niewielką, ale klinicznie nieistotną korzyść z dodania dystorsji stawowej do kortykosteroidu IA. W swoim przeglądzie systematycznym Catapano i wsp.⁹³ poinformowali, że dodanie dystorsji stawowej do kortykosteroidu IA może być związane z klinicznie istotną korzyścią w ciągu 3 miesięcy; nie przeprowadzono jednak analiz ilościowych. Finalnie, w przeglądzie Cochrane’a badającym wpływ terapii manualnej i ćwiczeń⁹⁴ stwierdzono, że są one prawdopodobnie związane z gorszymi wynikami w porównaniu z kortykosteroidem IA w perspektywie krótkoterminowej, co jest zgodne z wynikami obecnego przeglądu, a inne badanie⁹⁵ oceniające skuteczność modalności elektroterapii było niejednoznaczne z powodu braku wystarczających dowodów.

W tym przeglądzie staraliśmy się ocenić porównawczą skuteczność wszystkich interwencji w zamrożonym barku, zarówno chirurgicznych, jak i niechirurgicznych; jednak wnioski dotyczące tych pierwszych nie mogły być wyciągnięte, ponieważ włączone badania nie oceniały tych samych interwencji, co uniemożliwiało połączenie ich wyników. De Carli i wsp.⁶² nie wykazali żadnych krótkoterminowych ani długoterminowych korzyści z ACR plus MUA w porównaniu z kortykosteroidem IA i fizjoterapią w zakresie funkcji lub ROM. Z kolei Mukherjee i wsp.⁷⁵ stwierdzili, że ACR wiązało się z istotną poprawą w zakresie bólu, funkcji i ROM w porównaniu z kortykosteroidem IA w krótkim i średnim okresie. Gallacher i wsp.⁶³ wykazali mieszane wyniki, pokazując, że w porównaniu z kortykosteroidem IA plus dystorsją stawową, leczenie skojarzone ACR i kortykosteroidem IA może być związane z poprawą funkcji, rotacji zewnętrznej i zgięcia ROM, ale nie jakości życia i ROM w płaszczyźnie abdukcji w perspektywie krótkoterminowej i średnioterminowej. Ryzyko powikłań, tam gdzie je odnotowano, nie było wyższe w grupach chirurgicznych⁶³. Istniejące dowody dotyczące MUA, który sam w sobie nie jest zabiegiem chirurgicznym, chociaż jest podawany w znieczuleniu ogólnym, są bardziej spójne i sugerują brak długoterminowej większej skuteczności tego zabiegu w porównaniu z innymi powszechnie stosowanymi metodami niechirurgicznymi lub nawet brakiem leczenia^65,71,76.

Ze względu na niedostateczną ilość solidnych dowodów nie istnieją żadne wiążące zalecenia dotyczące praktyki klinicznej. Wytyczne National Institute of Health and Care Excellence (NICE)⁹⁶ pod wpływem zaleceń BESS/BOA, zalecają stopniowe leczenie, rozpoczynając od fizjoterapii i rozważając zastosowanie kortykosteroidu IA tylko w przypadku braku lub powolnego postępu⁹⁶.

W naszym przeglądzie dostarczamy przekonujących dowodów na to, że kortykosteroid IA wiąże się z lepszymi wynikami krótkoterminowymi niż inne metody leczenia, z możliwymi korzyściami rozszerzającymi się w perspektywie średnioterminowej; dlatego zalecamy jego wczesne stosowanie z towarzyszącym programem ćwiczeń w domu. Można to uzupełnić o fizjoterapię, aby jeszcze bardziej zwiększyć szanse na ustąpienie objawów do 6 miesięcy.

U większości pacjentów w uwzględnionych badaniach czas trwania objawów był krótszy niż 1 rok; dlatego nasze zalecenia dotyczące postępowania są największe w tej podgrupie, która obejmuje pacjentów najczęściej spotykanych w praktyce klinicznej. W oparciu o podstawową patofizjologię choroby, zwykłą praktyką jest podawanie kortykosteroidu IA tylko w fazie bólu, a nie zamrożenia (zalecane również w wytycznych NICE⁹⁵); nie jest to jednak poparte dowodami. W naszym przeglądzie badania, które obejmowały pacjentów z objawami przez ponad 1 rok, wykazały równie istotną poprawę w zakresie wskaźników wyników, w tym ROM i funkcji; dlatego korzyści ze stosowania kortykosteroidów mogą dotyczyć również zamrożonego barku^48,79.

Ograniczenia

Pomimo kompleksowości i rygoru naszych metod, które obejmują dokładną ocenę ryzyka błędu i ocenę dowodów, uznajemy ich ograniczenia. Analizie poddano zamrożony bark o różnym stopniu przewlekłości, dlatego nie można było wyciągnąć wniosków dotyczących poszczególnych stadiów i ich najskuteczniejszego leczenia. Większość badań zawierała program ćwiczeń w domu, ale jego częstotliwość, intensywność i czas trwania nie były brane pod uwagę w porównaniach, ani nie przeprowadzono odrębnych analiz korygujących. Ostatecznie, interwencje fizjoterapeutyczne, niezależnie od ich charakteru i czasu trwania, zostały zgrupowane i przeanalizowane razem, aby zminimalizować niedokładność; w rzeczywistości niektóre z nich mogą być bardziej skuteczne niż inne. Przedstawiamy jednak tylko wyniki, które pochodzą z dokładnych analiz ilościowych, które z kolei zostały znacznie wzmocnione przez TSA, minimalizując ryzyko błędów typu I; większość poprzednich podobnych metaanaliz nie używała TSA. Dodatkowo przedstawiamy pierwszą metaanalizę sieciową obejmującą wszystkie zachowawcze metody leczenia zamrożonego barku.
Ponadto oparliśmy nasze zalecenia zarówno na wynikach istotnych statystycznie, jak i klinicznie.

Wnioski

Na podstawie wyników obecnego przeglądu zalecamy stosowanie kortykosteroidu IA u pacjentów z zamrożonym barkiem o czasie trwania krótszym niż 1 rok, ponieważ wydaje się, że przynosi on korzyści wcześniej niż inne interwencje; korzyści te mogą utrzymywać się nawet przez 6 miesięcy. Zalecamy również towarzyszący program ćwiczeń domowych z prostymi ćwiczeniami ROM i rozciąganiem. Należy również rozważyć dodanie fizjoterapii w postaci elektroterapii i nadzorowanych ćwiczeń ruchowych, ponieważ może to przynieść korzyści w krótkim czasie i może być stosowane niezależnie, zwłaszcza gdy IA kortykosteroidów jest przeciwwskazana. Pracownicy służby zdrowia powinni zawsze informować pacjentów, że zamrożony bark jest stanem samoograniczającym się, który zwykle trwa kilka miesięcy, ale czasami jego ustąpienie może być przyspieszone przez zastosowanie kortykosteroidu IA. Takie postępowanie powinno być zaproponowane przy pierwszym kontakcie, a pacjent powinien podjąć świadomą decyzję po przedstawieniu mu ryzyka i alternatywnych metod leczenia. W przyszłości należy rozważyć inne interwencje, które wykazały obiecujące wyniki, a obecnie mają niewystarczające dowody, aby wyciągnąć ostateczne wnioski (np. MUA, ACR, określone rodzaje elektroterapii i mobilizacji) powinny być oceniane w dużych, dobrze zaprojektowanych badaniach z randomizacją. Ostatecznie, przyszłe badania powinny zawierać analizy podgrup oceniające skuteczność poszczególnych interwencji w leczeniu zamrożonego barku o różnym stopniu przewlekłości i zaawansowania.

Żródło: (np.) Gait & Posture 100 (2023) 96–102
(C) 2023 The Authors
Adaptacja: Klaudia Gregorczyk
Na podstawie licencji CC BY
(http://creativecommons.org/ licenses/by/4.0/)

Bibliografia

Grey RG. The natural history of “idiopathic” frozen shoulder.J Bone Joint Surg Am. 1978;60(4):564. doi:10.2106/00004623- 197860040-00029
Bunker TD, Anthony PP. The pathology of frozen shoulder: a Dupuytren-like disease.J Bone Joint Surg Br. 1995; 77(5):677-683. doi:10.1302/0301-620X.77B5.7559688
Hand GC, Athanasou NA, Matthews T, Carr AJ. The pathology of frozen shoulder.J Bone Joint Surg Br. 2007;89 (7):928-932. doi:10.1302/0301-620X.89B7.19097
Lho YM, Ha E, Cho CH, et al. Inflammatory cytokines are overexpressed in the subacromial bursa of frozen shoulder.J Shoulder Elbow Surg. 2013;22(5):666-672. doi:10.1016/j.jse.2012.06.014
Akbar M, McLean M, Garcia-Melchor E, et al. Fibroblast activation and inflammation in frozen shoulder. PLoS One. 2019;14(4):e0215301. doi:10.1371/journal.pone.0215301
Linsell L, Dawson J, Zondervan K, et al. Prevalence and incidence of adults consulting for shoulder conditions in UK primary care; patterns of diagnosis and referral. Rheumatology (Oxford). 2006;45(2):215-221. doi:10.1093/rheumatology/kei139
Reeves B. The natural history of the frozen shoulder syndrome. Scand J Rheumatol. 1975;4(4):193-196. doi:10.3109/03009747509165255
Hand C, Clipsham K, Rees JL, Carr AJ. Long-term outcome of frozen shoulder.J Shoulder Elbow Surg. 2008;17(2):231-236. doi:10.1016/j.jse.2007.05.009
van der Windt DA, Koes BW, de Jong BA, Bouter LM. Shoulder disorders in general practice: incidence, patient characteristics, and management. Ann Rheum Dis. 1995;54(12):959-964. doi:10.1136/ard.54.12.959
Le HV, Lee SJ, Nazarian A, Rodriguez EK. Adhesive capsulitis of the shoulder: review of pathophysiology and current clinical treatments. Shoulder Elbow. 2017;9(2):75-84. doi:10.1177/1758573216676786
Georgiannos D, Markopoulos G, Devetzi E, Bisbinas I. Adhesive capsulitis of the shoulder: is there a consensus regarding the treatment? a comprehensive review. Open Orthop J. 2017;11:65- 76. doi:10.2174/1874325001711010065
Rangan A, Goodchild L, Gibson J, et al. Frozen shoulder. Shoulder Elbow. 2015;7(4):299-307. doi:10.1177/1758573215601779
Brealey S, Armstrong AL, Brooksbank A, et al. United Kingdom Frozen Shoulder Trial (UK FROST), multi-centre, randomised, 12 month, parallel group, superiority study to compare the clinical and cost-effectiveness of early structured physiotherapy versus manipulation under anaesthesia versus arthroscopic capsular release for patients referred to secondary care with a primary frozen shoulder: study protocol for a randomised controlled trial. Trials. 2017;18(1):614. doi:10.1186/s13063-017-2352-2
Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG; PRISMA Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Med. 2009;6(7):e1000097. doi:10.1371/journal.pmed.1000097
Higgins JP, Altman DG, Gøtzsche PC, et al; Cochrane Bias Methods Group; Cochrane Statistical Methods Group. The Cochrane Collaboration’s tool for assessing risk of bias in randomised trials. BMJ. 2011;343:d5928. doi:10. 1136/bmj.d5928
Guyatt GH, Oxman AD, Vist GE, et al; GRADE Working Group. GRADE: an emerging consensus on rating quality of evidence and strength of recommendations. BMJ. 2008;336(7650):924-926. doi:10.1136/bmj.39489.470347.AD
Wetterslev J, Jakobsen JC, Gluud C. Trial sequential analysis in systematic reviews with meta-analysis. BMC Med Res Methodol. 2017;17(1):39. doi:10.1186/s12874-017-0315-7
Liu Y, Wang W, Zhang AB, Bai X, Zhang S. Epley and Semont maneuvers for posterior canal benign paroxysmal positional vertigo: A network meta-analysis. Laryngoscope. 2016;126(4):951-955. doi:10.1177/1536867X1501500403
Ma J, Liu W, Hunter A, Zhang W. Performing meta-analysis with incomplete statistical information in clinical trials.
BMC Med Res Methodol. 2008;8:56. doi:10.1186/1471-2288-8 56
Noordzij M, Tripepi G, Dekker FW, Zoccali C, Tanck MW, Jager KJ. Sample size calculations: basic principles and common pitfalls. Nephrol Dial Transplant. 2010;25(5):1388-1393. doi:10.1093/ ndt/gfp732
Arslan S, Celiker R. Comparison of the efficacy of local corticosteroid injection and physical therapy for the treatment of adhesive capsulitis. Rheumatol Int. 2001;21(1):20-23. doi:10.1007/ s002960100127
Bal A, Eksioglu E, Gulec B, Aydog E, Gurcay E, Cakci A. Effectiveness of corticosteroid injection in adhesive capsulitis. Clin Rehabil. 2008;22(6):503-512. doi:10.1177/0269215508086179
Bulgen DY, Binder AI, Hazleman BL, Dutton J, Roberts S. Frozen shoulder: prospective clinical study with an evaluation of three treatment regimens. Ann Rheum Dis. 1984;43(3):353-360. doi:10.1136/ard.43.3.353
Calis M, Demir H, Ulker S, Kirnap M, Duygulu F, Calis HT. Is intraarticular sodium hyaluronate injection an alternative treatment in patients with adhesive capsulitis? Rheumatol Int. 2006;26(6):536-540. doi:10.1007/s00296-005-0022-2
Carette S, Moffet H, Tardif J, et al. Intraarticular corticosteroids, supervised physiotherapy, or a combination of the two in the treatment of adhesive capsulitis of the shoulder: a placebo-controlled trial. Arthritis Rheum. 2003;48(3):829-838. doi:10.1002/ art.10954
Cho CH, Kim H, Bae KC, Lee D, Kim K. Proper site of corticosteroid injection for the treatment of idiopathic frozen shoulder: results from a randomized trial.Joint Bone Spine. 2016;83(3):324-329. doi:10.1016/j.jbspin.2015.06.014
Dacre JE, Beeney N, Scott DL. Injections and physiotherapy for the painful stiff shoulder. Ann Rheum Dis.1989;48(4):322-325. doi:10.1136/ard.48.4.322
Dehghan A, Pishgooei N, Salami MA, et al. Comparison between NSAID and intra-articular corticosteroid injection in frozen shoulder of diabetic patients; a randomized clinical trial. Exp Clin Endocrinol Diabetes. 2013;121 (2):75-79. doi:10.1055/s-0032-1333278
Gam AN, Schydlowsky P, Rossel I, Remvig L, Jensen EM. Treatment of “frozen shoulder” with distension and glucorticoid compared with glucorticoid alone: a randomised controlled trial. Scand J Rheumatol. 1998;27(6):425-430. doi:10.1080/030097498442244
Khallaf SF, Hussein MI, El-Barbary AM, et al. Efficacy of ultrasonography guided intra-articular steroid injection of the shoulder and exercising in patients with adhesive capsulitis: glenohumeral versus subacromial approaches. The Egyptian Rheumatologist. 2018;40(4):277-280. doi:10.1016/j.ejr.2018.01.005
Koh PS, Seo BK, Cho NS, Park HS, Park DS, Baek YH. Clinical effectiveness of bee venom acupuncture and physiotherapy in the treatment of adhesive capsulitis: a randomized controlled trial.J Shoulder Elbow Surg. 2013;22(8):1053-1062. doi:10.1016/j. jse.2012.10.045
Kraal T, Sierevelt I, van Deurzen D, van den Bekerom MP, Beimers L. Corticosteroid injection alone vs additional physiotherapy treatment in early stage frozen shoulders. World J Orthop. 2018;9(9):165-172. doi:10.5312/wjo.v9.i9.165
Lee PN, Lee M, Haq AM, Longton EB, Wright V. Periarthritis of the shoulder: trial of treatments investigated by multivariate analysis. Ann Rheum Dis. 1974;33(2):116-119. doi:10.1136/ ard.33.2.116
Lee DH, Yoon SH, Lee MY, Kwack KS, Rah UW. Capsule-preserving hydrodilatation with corticosteroid versus corticosteroid injection alone in refractory adhesive capsulitis of shoulder: a randomized controlled trial. Arch Phys
Med Rehabil. 2017;98(5):815-821. doi:10.1016/j.apmr.2016.10.012
Lee S, Lee S, Jeong M, Oh H, Lee K. The effects of extracorporeal shock wave therapy on pain and range of motion in patients with adhesive capsulitis.J Phys Ther Sci. 2017;29(11):1907-1909. doi:10.1589/jpts.29.1907
Lo MY, Wu CH, Luh JJ, et al. The effect of electroacupuncture merged with rehabilitation for frozen shoulder syndrome: a single-blind randomized sham-acupuncture controlled study.J Formos Med Assoc. 2020;119(1 Pt 1):81-88. doi:10.1016/j. jfma.2019.03.012
Ma T, Kao MJ, Lin IH, et al. A study on the clinical effects of physical therapy and acupuncture to treat spontaneous frozen shoulder. Am J Chin Med. 2006;34(5):759-775. doi:10.1142/ S0192415X06004272
Mobini M, Kashi Z, Bahar A, Yaghubi M. Comparison of corticosteroid injections, physiotherapy, and combination therapy in treatment of frozen shoulder. Pak J Med Sci. 2012;28(4):648-651. Accessed November 30, 2020.
Oh JH, Oh CH, Choi JA, Kim SH, Kim JH, Yoon JP. Comparison of glenohumeral and subacromial steroid injection in primary frozen shoulder: a prospective, randomized short-term comparison study.J Shoulder Elbow Surg. 2011;20(7):1034-1040. doi:10.1016/j.jse.2011.04.029
Park GY, Hwnag SE. Comparison of intraarticular steroid injection with and without capsular distension in adhesive capsulitis of the shoulder.J Korean Acad Rehabil Med. 2000;24(6):1174-1179. Accessed November 30, 2020.
Park C, Lee S, Yi CW, Lee K. The effects of extracorporeal shock wave therapy on frozen shoulder patients’ pain and functions.J Phys Ther Sci. 2015;27(12):3659-3661. doi:10.1589/jpts.27.3659
Prestgaard T, Wormgoor ME, Haugen S, Harstad H, Mowinckel P, Brox JI. Ultrasound-guided intra-articular and rotator interval corticosteroid injections in adhesive capsulitis of the shoulder: a double-blind, sham-controlled randomized study. Pain. 2015;156(9):1683-1691. doi:10.1097/j.pain.0000000000000209
Ranalletta M, Rossi LA, Bongiovanni SL, Tanoira I, Elizondo CM, Maignon GD. Corticosteroid injections accelerate pain relief and recovery of function compared with oral NSAIDs in patients with adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. Am J Sports Med. 2016;44(2):474-481. doi:10.1177/0363546515616238
Reza SS, Bijan F, Asghar HA, et al. Treatment of frozen shoulder: a double blind study comparing the impact of triamcinolone injection alone or in association with joint distention. Res J Pharmaceut Biol Chem Sci. 2013;4:226-234.
Rizk TE, Pinals RS, Talaiver AS. Corticosteroid injections in adhesive capsulitis: investigation of their value and site. Arch Phys Med Rehabil. 1991;72(1):20-22.
Roh YH, Yi SR, Noh JH, et al. Intra-articular corticosteroid injection in diabetic patients with adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2012;20(10):1947-1952. doi:10.1007/s00167-011-1776-6
Ryans I, Montgomery A, Galway R, Kernohan WG, McKane R. A randomized controlled trial of intra-articular triamcinolone and/or physiotherapy in shoulder capsulitis. Rheumatology (Oxford). 2005;44(4):529-535. doi:10.1093/rheumatology/ keh535
Sharma SP, Bærheim A, Moe-Nilssen R, Kvåle A. Adhesive capsulitis of the shoulder, treatment with corticosteroid, corticosteroid with distension or treatment-as-usual; a randomised controlled trial in primary care. BMC Musculoskelet Disord. 2016;17:232. doi:10.1186/s12891-016-1081-0
Shin SJ, Lee SY. Efficacies of corticosteroid injection at different sites of the shoulder for the treatment of adhesive capsulitis.J Shoulder Elbow Surg. 2013;22(4):521-527. doi:10.1016/j. jse.2012.06.015
Sun Y, Liu S, Chen S, Chen J. The effect of corticosteroid injection into rotator interval for early frozen shoulder: a randomized controlled trial. Am J Sports Med. 2018;46(3):663-670. doi:10.1177/0363546517744171
Tveitå EK, Tariq R, Sesseng S, Juel NG, Bautz-Holter E. Hydrodilatation, corticosteroids, and adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord. 2008;9:53. doi:10.1186/1471-2474-9-53
Vahdatpour B, Taheri P, Zade AZ, Moradian S. Efficacy of extracorporeal shockwave therapy in frozen shoulder. Int J Prev Med. 2014;5(7):875-881.
van der Windt DA, van der Heijden GJ, de Winter AF, Koes BW, Devillé W, Bouter LM. The responsiveness of the Shoulder Disability Questionnaire. Ann Rheum Dis. 1998;57(2):82-87. doi:10.1136/ard.57.2.82
Yoon JP, Chung SW, Kim JE, et al. Intra-articular injection, subacromial injection, and hydrodilatation for primary frozen shoulder: a randomized clinical trial.J Shoulder Elbow Surg. 2016;25(3):376-383. doi:10.1016/j.jse. 2015.11.009
Binder A, Hazleman BL, Parr G, Roberts S. A controlled study of oral prednisolone in frozen shoulder. Br J Rheumatol. 1986;25(3):288-292. doi:10.1093/rheumatology/25.3.288
Blockey NJ, Wright JK, Kellgren JH. Oral cortisone therapy in periarthritis of the shoulder: a controlled trial. Br Med J. 1954;1(4877):1455-1457. doi:10.1136/bmj.1.4877.1455
Buchbinder R, Hoving JL, Green S, Hall S, Forbes A, Nash P. Short course prednisolone for adhesive capsulitis (frozen shoulder or stiff painful shoulder): a randomised, double blind, placebo controlled trial. Ann Rheum Dis. 2004;63(11):1460-1469. doi:10.1136/ard.2003.018218
Buchbinder R, Green S, Forbes A, Hall S, Lawler G. Arthrographic joint distension with saline and steroid improves function and reduces pain in patients with painful stiff shoulder: results of a randomised, double blind, placebo controlled trial. Ann Rheum Dis. 2004;63(3):302-309. doi:10.1136/ard.2002.004655
Cheing GL, So EM, Chao CY. Effectiveness of electroacupuncture and interferential electrotherapy in the management of frozen shoulder.J Rehabil Med. 2008;40(3):166-170. doi:10.2340/16501977-0142
Chen CY, Hu CC, Weng PW, et al. Extracorporeal shockwave therapy improves short-term functional outcomes of shoulder adhesive capsulitis.J Shoulder Elbow Surg. 2014;23(12):1843- 1851. doi:10.1016/j.jse.2014.08.010
Dahan TH, Fortin L, Pelletier M, Petit M, Vadeboncoeur R, Suissa S. Double blind randomized clinical trial examining the efficacy of bupivacaine suprascapular nerve blocks in frozen shoulder.J Rheumatol. 2000;27(6):1464-1469.
De Carli A, Vadalà A, Perugia D, et al. Shoulder adhesive capsulitis: manipulation and arthroscopic arthrolysis or intra-articular steroid injections? Int Orthop. 2012;36(1):101-106. doi:10.1007/ s00264-011-1330-7
Gallacher S, Beazley JC, Evans J, et al. A randomized controlled trial of arthroscopic capsular release versus hydrodilatation in the treatment of primary frozen shoulder.J Shoulder Elbow Surg. 2018;27(8):1401-1406. doi:10.1016/j.jse.2018.04.002
Hsieh LF, Hsu WC, Lin YJ, Chang HL, Chen CC, Huang V. Addition of intra-articular hyaluronate injection to physical therapy program produces no extra benefits in patients with adhesive capsulitis of the shoulder: a randomized controlled trial. Arch Phys Med Rehabil. 2012;93(6):957-964. doi:10.1016/j.apmr.2012.01.021
Jacobs LG, Smith MG, Khan SA, Smith K, Joshi M. Manipulation or intra-articular steroids in the management of adhesive capsulitis of the shoulder? a prospective randomized trial.J Shoulder Elbow Surg. 2009;18(3):348-353. doi:10.1016/j.jse.2009.02.002
Jacobs LG, Barton MA, Wallace WA, Ferrousis J, Dunn NA, Bossingham DH. Intra-articular distension and steroids in the management of capsulitis of the shoulder. BMJ. 1991;302(6791):1498- 1501. doi:10.1136/bmj.302.6791.1498
Jones DS, Chattopadhyay C. Suprascapular nerve block for the treatment of frozen shoulder in primary care: a randomized trial. Br J Gen Pract. 1999;49(438):39-41.
Khan AA, Mowla A, Shakoor MA, Rahman MR. Arthrographic distension of the shoulder joint in the management of frozen shoulder. Mymensingh Med J. 2005;14(1):67-70.
Kim KH, Suh JW, Oh KY. The effect of intra-articular hyaluronate and tramadol injection on patients with adhesive capsulitis of the shoulder.J Back Musculoskelet Rehabil. 2017;30(4):913-920. doi:10.3233/BMR-160641
Kivimäki J, Pohjolainen T. Manipulation under anesthesia for frozen shoulder with and without steroid injection. Arch Phys Med Rehabil. 2001;82(9):1188-1190. doi:10.1053/apmr.2001.24169
Kivimäki J, Pohjolainen T, Malmivaara A, et al. Manipulation under anesthesia with home exercises versus home exercises alone in the treatment of frozen shoulder: a randomized, controlled trial with 125 patients.J Shoulder Elbow Surg. 2007;16(6):722- 726. doi:10.1016/j.jse.2007.02.125
Klç Z, Filiz MB, Çakr T, Toraman NF. Addition of suprascapular nerve block to a physical therapy program produces an extra benefit to adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. Am J Phys Med Rehabil. 2015;94 (10)(suppl 1):912-920. doi:10.1097/ PHM.0000000000000336
Lim TK, Koh KH, Shon MS, Lee SW, Park YE, Yoo JC. Intra-articular injection of hyaluronate versus corticosteroid in adhesive capsulitis. Orthopedics. 2014;37(10):e860-e865. doi:10.3928/01477447-20140924-51
Lorbach O, Anagnostakos K, Scherf C, Seil R, Kohn D, Pape D. Nonoperative management of adhesive capsulitis of the shoulder: oral cortisone application versus intra-articular cortisone injections.J Shoulder Elbow Surg. 2010;19(2):172-179. doi:10.1016/j.jse.2009.06.013
Mukherjee RN, Pandey RM, Nag HL, Mittal R. Frozen shoulder—a prospective randomized clinical trial. World J Orthop. 2017;8(5):394-399. doi:10.5312/wjo.v8.i5.394
Mun SW, Baek CH. Clinical efficacy of hydrodistention with joint manipulation under interscalene block compared with intra-articular corticosteroid injection for frozen shoulder: a prospective randomized controlled study.J Shoulder Elbow Surg. 2016;25(12):1937-1943. doi:10.1016/j.jse.2016.09.021
Park KD, Nam HS, Lee JK, Kim YJ, Park Y. Treatment effects of ultrasound-guided capsular distension with hyaluronic acid in adhesive capsulitis of the shoulder. Arch Phys Med Rehabil. 2013;94(2):264-270. doi:10.1016/j. apmr.2012.10.002
Park SW, Lee HS, Kim JH. The effectiveness of intensive mobilization techniques combined with capsular distension for adhesive capsulitis of the shoulder.J Phys Ther Sci. 2014;26(11):1767- 1770. doi:10.1589/jpts.26.1767
Pushpasekaran N, Kumar N, Chopra RK, Borah D, Arora S. Thawing frozen shoulder by steroid injection. J Orthop Surg (Hong Kong). 2017;25(1):2309499016684470. doi:10.1177/2309499016684470
Quraishi NA, Johnston P, Bayer J, Crowe M, Chakrabarti AJ. Thawing the frozen shoulder: a randomised trial comparing manipulation under anaesthesia with hydrodilatation.J Bone Joint Surg Br. 2007;89(9):1197-1200. doi: 10.1302/0301-620X.89B9.18863
Rouhani A, Mardani-Kivi M, Bazavar M, et al. Calcitonin effects on shoulder adhesive capsulitis. Eur J Orthop Surg Traumatol. 2016;26(6):575-580. doi:10.1007/s00590-016-1816-5
Schröder S, Meyer-Hamme G, Friedemann T, et al. Immediate pain relief in adhesive capsulitis by acupuncture—a randomized controlled double-blinded study. Pain Med. 2017;18(11):2235- 2247. doi:10.1093/pm/pnx052
Schydlowsky P, Szkudlarek M, Madsen OR. Treatment of frozen shoulder with subcutaneous TNF-alpha blockade compared with local glucocorticoid injection: a randomised pilot study. Clin Rheumatol. 2012;31(8): 1247-1251. doi:10.1007/s10067- 012-1993-5
Sun KO, Chan KC, Lo SL, Fong DY. Acupuncture for frozen shoulder. Hong Kong Med. J. 2001;7(4):381-391.
Widiastuti-Samekto M, Sianturi GP. Frozen shoulder syndrome: comparison of oral route corticosteroid and intra-articular corticosteroid injection. Med J Malaysia. 2004;59(3):312-316.
Dogru H, Basaran S, Sarpel T. Effectiveness of therapeutic ultrasound in adhesive capsulitis.Joint Bone Spine. 2008;75(4):445-450. doi:10.1016/j.jbspin.2007.07.016
Kim SH, Kim YH, Lee HR, Choi YE. Short-term effects of high-intensity laser therapy on frozen shoulder: a prospective randomized control study. Man Ther. 2015;20(6):751-757. doi:10.1016/j.math.2015.02.009
Maund E, Craig D, Suekarran S, et al. Management of frozen shoulder: a systematic review and cost- effectiveness analysis. Health Technol Assess. 2012;16(11):1-264. doi:10.3310/ hta16110
Sun Y, Zhang P, Liu S, et al. Intra-articular steroid injection for frozen shoulder: a systematic review and meta- analysis of randomized controlled trials with trial sequential analysis. Am J Sports Med. 2017;45(9):2171-2179. doi:10.1177/0363546516669944
Song A, Higgins LD, Newman J, Jain NB. Glenohumeral corticosteroid injections in adhesive capsulitis: a systematic search and review. PM R. 2014;6(12):1143-1156. doi:10.1016/j. pmrj.2014.06.015
Buchbinder R, Green S, Youd JM, Johnston RV, Cumpston M. Arthrographic distension for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database Syst Rev. 2008;(1):CD007005. doi:10.1002/14651858.CD007005
Saltychev M, Laimi K, Virolainen P, Fredericson M. Effectiveness of hydrodilatation in adhesive capsulitis of shoulder: a systematic review and meta-analysis. Scand J Surg. 2018;107(4):285-293. doi:10.1177/1457496918772367
Catapano M, Mittal N, Adamich J, Kumbhare D, Sangha H. Hydrodilatation with corticosteroid for the treatment of adhesive capsulitis: a systematic review. PM R. 2018;10(6):623-635. doi:10.1016/j.pmrj.2017.10.013
Page MJ, Green S, Kramer S, et al. Manual therapy and exercise for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database Syst Rev. 2014;(8):CD011275. doi:10.1002/14651858.CD011275
Page MJ, Green S, Kramer S, Johnston RV, McBain B, Buchbinder R. Electrotherapy modalities for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database Syst Rev. 2014;(10):CD011324. doi:10.1002/14651858.CD011324
National Institute for Health and Care Excellence. Shoulder pain: scenario: frozen shoulder. Accessed November 13, 2020.