Rizartroza w praktyce fizjoterapeuty

Epidemiologia i etiologia

Choroba zwyrodnieniowa atakująca staw między kością czworoboczną większą (os trapezium) a podstawą pierwszej kości śródręcza (os metacarpale I) nazywana jest rizartrozą. Występuje u 10% populacji i wraz z artrozą Heberdena jest najczęstszą chorobą zwyrodnieniową ręki. Stwierdza się różnice w częstotliwości występowania choroby związane z płcią: kobiety chorują 10-krotnie częściej niż mężczyźni. U kobiet po menopauzie, w wieku powyżej 50 lat, choroba zwyrodnieniowa stawów rozwija się w około 30% przypadków.

Jednym z możliwych wyjaśnień tej sytuacji jest mniejsza powierzchnia stawu siodełkowatego u kobiet, słabsza kongruencja między nimi oraz pokrycie jedynie cienką warstwą chrząstki. Pod względem etiologicznym różnicuje się idiopatyczne, pourazowe i reumatoidalne zmiany zwyrodnieniowe stawu siodełkowatego kciuka. Wszystkie wymienione formy prowadzą do zniszczenia chrząstki.

Postać idiopatyczna rizartrozy spotykana jest najczęściej. Występowaniu choroby wydają się sprzyjać takie czynniki jak: obciążenie rodzinne, otyłość i wiotkość stawów. Innym czynnikiem jest słaba zborność powierzchni stawowych, a czasem ich bardzo słabe wykształcenie. Niedopasowanie powierzchni stawowych zmniejsza powierzchnie przenoszenia sił. Na krzywiznach stawu siodełkowatego dochodzi do występowania ogromnych obciążeń, do których chrząstka nie jest w stanie się zaadaptować w przypadku długotrwałych zmian biomechanicznych3. Przewlekłe przeciążanie rąk, związane z wykonywaną pracą – jak ma to często miejsce w czynnościach wymagających precyzji, podczas pracy manualnej czy biurowej – sprzyja rozwojowi tego procesu. Ponadto torebka stawu czworoboczno-śródręcznego jest szeroka i dość luźna, co zapewnia dużą mobilność, porównywalną do występującej w stawach kulistych. Fizjologiczny brak kongruencji w ruchach rotacyjnych zwiększa obciążenie aparatu torebkowo-więzadłowego, zwłaszcza w przypadku nadruchomości stawu siodełkowatego kciuka (stawu nadgarstkowo-śródręcznego, czworoboczno-śródręcznego, CMC-I). W wyniku obciążenia rozciągowego dochodzi do skostnienia więzadła śródręcznego grzbietowego I (lig. metacarpale dorsale I), którego włókna od podstawy promieniowej drugiej kości śródręcza wnikają dwoma pasmami do łokciowej i dłoniowej strony torebki stawu czworoboczno-śródręcznego. Napina się ona podczas odwiedzenia dopromieniowego, przywiedzenia i opozycji. Ze względu na skostnienie więzadło to traci częściowo swoją funkcję zapobiegania zwichnięciu.

Rizartroza pourazowa

występuje znacznie rzadziej i jest zwykle wynikiem złamania podstawy pierwszej kości śródręcza (złamanie Bennetta lub Rolando) lub złamania kości czworobocznej większej. Jednym z powodów wydaje się problematyczność wykonania odpowiedniej redukcji złamania. Także zachowawczo leczone złamania i zwichnięcia zwykle prowadzą do wykształcenia się schodka w stawie, który sprzyja rozwojowi choroby zwyrodnieniowej.

Rizartroza reumatoidalna

w przypadku chorób reumatycznych należy zwrócić uwagę na odróżnienie zapalnej choroby zwyrodnieniowej stawów od postaci idiopatycznej.