Wibroterapia i neurorehabilitacja w badaniach klinicznych Część 2

Porażenia - spastyczności oraz udział wibroterapii w rehabilitacji pacjenta

Długotrwała spastyczność powoduje skrócenie mięśni, zmniejszenie zakresu ruchu oraz silny ból. Wibroterapia, np. oscylacyjno-cykloidalna, jest techniką, w której zastosowany bodziec, jako intensywniejszy, przyłożony do określonego mięśnia lub ścięgna zmniejsza spastyczność tego obszaru - niezależnie od choroby lub zaburzenia neurologicznego. Wibracja aktywuje receptory czucia głębokiego, co powoduje wysyłanie do mózgu "sztucznej wiadomości", która skutkuje naturalną odpowiedzią włókien dośrodkowych¹.

W pracy fizjoterapeuty, wibroterapię można stosować przy udarach mózgu, uszkodzeniach rdzenia kręgowego oraz w zaburzenia ruchowych, takich jak choroba Parkinsona lub dystonia, a także w zaburzeniach proprioceptywnych1. Wibroterapia zmniejsza spastyczność kończyn2, wzmacnia i wydłuża efekty innych terapii, zwłaszcza dotyczących funkcji motorycznych, nastroju i ogólnej sprawności. Silniejszy wpływ połączonych terapii na spastyczność, może zależeć od swoistej neuroplastyczności mózgu².

Porażenie mózgowe (CP) jest upośledzeniem rozwoju kontroli ruchu, powodującym ograniczenie aktywności. Najnowsze badania wskazują, że dzieci z CP, wspomagane w procesie rehabilitacji wibroterapią, osiągają większy potencjał ruchowy, zmniejszając ryzyko schorzeń wtórnych³. Wpływ wykorzystania wibroterapii w rehabilitacji osób z CP wymaga jeszcze wielu badań w poszukiwaniu optymalnych parametrów samej wibracji, szczególnie w zakresie poprawy trwałości zmian po zabiegach terapeutycznych⁴.

Badacze podkreślają, że wibroterapia może być odpowiednim podejściem do kontrolowania spastyczności, szczególnie, że jest nieinwazyjna, łatwa do zastosowania, stosunkowo bezpieczna i wymaga niewielkiego wysiłku. Może również służyć jako dodatek lub substytut innych środków przeciwspastycznych. Wykonana przed sesją rehabilitacyjną, służy jako protokół przygotowujący osobę do zaawansowanych ćwiczeń5. Wibroterapia wspomaga również rehabilitację dzieci, np. w leczeniu idiopatycznego chodu na palcach⁶.

Równowaga i wibroterapia mięśni

Wibroterapia oscylacyjno-cykloidalna (WOC), łączy w jednym zabiegu wibrację ogólną z wibracją miejscową (lokalną). Ta cecha pozwala wykorzystać bodziec WOC w rehabilitacji zaburzeń czucia, np. o podłożu neuropatycznym. Poprawa zmiennych stabilometrycznych po zabiegach wibroterapii sugeruje, że oddziałuje ona głównie na procesy somatosensoryczne. Szczególnie bodziec oparty na drganiach sinusoidalnych o małej amplitudzie, zastosowany centralnie na mięśnie czworogłowe, spowodował znaczny spadek wychyleń środka nacisku wraz ze zmniejszonym ryzykiem upadku i lepszą stabilność posturalną⁷. Wibracja stosowana lokalnie może rozciągać włókna mięśniowe i aktywować aferentne wrzeciona, zmuszając mięśnie do pracy biernej⁸. Większość badań wykazuje, że miejscowa wibracja może korzystnie wpływać na aktywację /stymulację mięśni, ich siłę, moc i elastyczność, a nawet zakres ruchu stawów9. Stosowana podczas ćwiczeń, może zwiększyć moc szczytową i przyspieszenie¹⁰.

Wibroterapia i neurorehabilitacja - zastosowania kliniczne - przykłady

Wibroterapia po przewlekłym urazie rdzenia kręgowego, może być obiecującą metodą w przeciwdziałaniu spastyczności porażonych tkanek¹¹,¹².

W chorobie Parkinsona¹³, miejscowa terapia wibracyjna, zastosowana na górnej kończynie patologicznej, pozwoliła osiągnąć znaczną poprawę wrażliwości proprioceptywnej, zmniejszenie sztywności i redukcję bólu oraz poprawę kontroli nad kończyną¹⁴. Zauważono, że odpowiednio dobrana wibroterapia zmniejsza drżenie rąk. W niektórych zbadanych przypadkach, te korzystne efekty utrzymują się nawet do ośmiu godzin po pierwszej terapii¹⁵.

Stwierdzono, że u pacjentów po udarze mózgu stosowanie wibroterapii może zmniejszyć spastyczność w porażonych kończynach¹⁶ oraz poprawić napięcie mięśni i sprawność kończyn¹⁷.

U osób z autyzmem zwiększony wkład bodźców stymulujących, dotykowo-motywacyjnych podczas terapii somatosensorycznej z włączeniem wibroterapii wydaje się mieć efekt hamujący nadwrażliwość dotykową. To może zmniejszyć wrażliwość na ból i w konsekwencji prowadzić do zbliżenia normalnego przetwarzania somatosensorycznego w dorosłym życiu¹⁸. (...)

Wibroterapia może okazać się przydatna w przypadku rzadkich i trudnych w leczeniu schorzeń, dla których nie opracowano jednoznacznych i konkretnych procedur rehabilitacji - takich jak np. stwardnienie rozsiane²⁰.

Wibroterapia o niskiej częstotliwości z powodzeniem wykorzystywana jest w procesie rehabilitacji u pacjentów z zespołem Retta lub przy duplikacji MECP2²¹, z zespołem Charcot-Marie-Tooth²² oraz z chorobą Minamaty²³.

Podsumowanie i wnioski

Najnowsze badania wskazują, że rehabilitacja coraz częściej sięga po wibroterapię w schorzeniach neurologicznych, szczególnie jako uzupełnienie innych metod, w terapiach łączonych oraz jako samodzielny zabieg fizykoterapeutyczny - np. wibroterapia oscylacyjno-cykloidalna (WOC). U pacjentów z udarem mózgu lub porażeniem mózgowym może wspomagać fizjoterapeutę w rehabilitacji przyłóżkowej. Bodziec wibracyjny poprawia krążenie, może przyczynić się do przyrostu siły w mięśniach, jak również ich rozluźnienia; przygotowuje pacjenta do terapii manualnej; zmniejsza spastyczność porażonych kończyn bez wysiłku pacjenta i samego fizjoterapeuty. Wibroterapia jest tania, mało inwazyjna i bezbolesna, dziś trudno jest znaleźć dla niej przeciwwskazania krytyczne. Stosowana cyklicznie, może być uważana za wielce przydatną w procesie rehabilitacji pacjentów neurologicznych²⁴.

Dariusz Mucha Dr hab. nauk kultury fizycznej,
profesor Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie