Endokrynologia i osteopatia

Podział układu hormonalnego

Układ hormonalny można sklasyfikować według następujących trzech kryteriów. Po pierwsze, stosując kryterium gruczołów hormonalnych, wyróżnia się podwzgórze, nadwzgórze, przysadkę, tarczycę, grasicę, trzustkę, nadnercza i gonady (jajniki, jądra).

Drugim kryterium mogą być różne klasy hormonów (hormony peptydowe, pochodne aminokwasów i hormony steroidowe) (ryc. 1).

Po trzecie, istnieją również osie hormonalne, które opisują relacje funkcjonalne gruczołów hormonalnych względem ośrodków centralnych i obwodowych.

Funkcje tarczycy, nadnerczy i gonad podlegają kontroli centralnej. Oznacza to, że z podwzgórza i przysadki mózgowej musi zostać wysłany sygnał do produkcji lub wydzielania hormonów.

W ten sposób wyróżnia się trzy główne osie, czyli: oś podwzgórze–przysadka–tarczyca, oś podwzgórze–przysadka–nadnercza oraz oś podwzgórze–przysadka–gonady.

Trzustka i grasica nie podlegają bezpośredniej kontroli centralnej. Synteza i wydzielanie hormonów są regulowane z jednej strony przez mechanizm sprzężenia zwrotnego, który powoduje zahamowanie syntezy przy wystarczającym stężeniu hormonu lub odpowiedni jej wzrost przy niedoborze konkretnego hormonu.

Z drugiej strony istnieje regulacja w dół, w której dochodzi do zmniejszenia czułości receptora lub populacji receptorów w tkance docelowej. Mechanizmy te funkcjonują zarówno w stanie fizjologicznym, jak i mogą ulegać zaburzeniom w stanach patologicznych.

Często trudno jest wcześnie wytropić zaburzenia, ponieważ mierzalne stężenia hormonów są zwykle bardzo niskie.

Ryc. 1. Klasyfikacja grup hormonów. Źródło: Thieme Gruppe