Całościowa terapia przeciwobrzękowa i przeciwzastoinowa

Układ endokrynny to system narządów wydzielających hormony, składający się z gruczołów: tarczycy, przytarczyc, przysadki mózgowej i nadnerczy. Niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem endokrynologicznym, w którym dochodzi do upośledzenia metabolizmu z powodu niedoboru hormonów tarczycy. T3 (trójjodotyronina) i T4 (tyroksyna) są hormonami wytwarzanymi przez tarczycę, która jest niewielkim narządem w kształcie motyla. Wydzielanie tych hormonów jest regulowane przez hormon tyreotropowy (TSH). Hormony te odpowiadają za regulację funkcji metabolicznych w organizmie.

W wyniku jakiegokolwiek zaburzenia, które może zmienić poziom tych hormonów, dochodzi do nieprawidłowości funkcjonowania tarczycy. Najczęstszą jest niedoczynność tarczycy, w której wyniku dochodzi do hipofunkcji tarczycy, a hormony przez nią produkowane nie mogą sprostać zapotrzebowaniom organizmu. Niedostateczna ilość hormonów utrudnia metabolizm i wytwarzanie energii. Niedoczynność tarczycy może również rozwinąć się w wyniku obrzęku limfatycznego. 

Obrzęk limfatyczny — rodzaje i leczenie

Obrzęk limfatyczny jest stanem postępującym, charakteryzującym się odkładaniem się płynu w przestrzeniach śródmiąższowych. Obrzęk limfatyczny może być pierwotny lub wtórny, w zależności od jego czynnika etiologicznego. Nieprawidłowości układu limfatycznego, które rozwijają się po urodzeniu, związane są z pierwotnym obrzękiem limfatycznym, a uszkodzenie układu limfatycznego, które występuje z powodu innych schorzeń, ma postać wtórnego obrzęku limfatycznego. Pierwotny obrzęk limfatyczny jest związany z niedoczynnością tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Można więc oszacować, że leczenie jednego schorzenia może złagodzić objawy związane z drugim.

W leczeniu obrzęku limfatycznego terapia dekompresyjna jest uważana za terapię z wyboru (złoty standard). Fizjoterapia dekompresyjna to program intensywnego leczenia, który łączy różne podejścia stosowane do oczyszczania układu limfatycznego, takie jak techniki uciskowe (presoterapia), bandażowanie, drenaż limfatyczny itp. Terapia dekompresyjna została po raz pierwszy wprowadzona w Europie i Australii, a obecnie jest rozpowszechniona w wielu częściach świata.

Całościowa terapia przeciwobrzękowa i przeciwzastoinowa, uważana również za kompleksową terapię przeciwobrzękową, jest programem dwufazowym, obejmującym fazę usunięcia zastojów i fazę podtrzymania uzyskanych rezultatów. Program leczenia powinien być ustalany codziennie lub na 5 kolejnych zabiegów w tygodniu do momentu, gdy stan zacznie się poprawiać lub postęp w terapii przestanie być osiągany.

I faza terapii dekompresyjnej: usuwanie obrzęków

Usuwanie obrzęków — kompresja za pomocą odzieży uciskowej

Obszar poddawany drenażowi jest uciskany za pomocą specjalnych mankietów lub nogawek, które mogą być wypełnione pianką, bądź działać pneumatycznie. Elementy odzieży uciskowej to odzież elastyczna, która wywiera znaczny nacisk na obszar kończyn. Odzież uciskową można nosić w dzień lub w nocy lub zarówno w dzień, jak i w nocy.

Drenaż manualny a obrzęki

Jest to technika ręcznego głaskania czy też rozciągania (stretchingu) skóry i powierzchownych warstw podskórnych w celu ułatwienia procesów oczyszczania limfatycznego. W technice tej (nazywanej z języka francuskiego effleurage) na dany obszar przykłada się umiarkowany i ciągły ucisk ręki. Następnie wprowadza się rozciągnięcie warstwy skóry i jej głaskanie w kierunku odpowiednich węzłów chłonnych w celu odprowadzenia do nich zastojów limfatycznych.

Przykładowo, w przypadku drenażu kończyny górnej docelowym obszarem drenowania jest dół pachowy, w przypadku kończyny dolnej – okolica kanału pachwinowego.

Usuwanie obrzęków a bandażowanie 

Opracowywana część ciała jest owijana ściśle przylegającymi do siebie warstwami bandaża lub jest zabezpieczana za pomocą ściśle przylegającej odzieży przeciwobrzękowej. Bandaże stosowane w tym celu nie powinny być luźne. Należy uważać, aby poszczególne warstwy nie poskręcały się podczas aplikacji. Bandażowanie można wykonać na różne sposoby.

Sposoby wykonywania bandażowania w przypadku obrzęków

Technika okrężna: jest to najczęściej stosowana i najłatwiejsza technika bandażowania. Polega na tym, że kolejny obwój bandaża jest nakładany na poprzednią warstwę, jeden po drugim. Technika ta jest najczęściej stosowana w obszarach takich jak przedramiona, kończyny dolne i palce. 

Technika spiralna: w tego rodzaju bandażowaniu każda warstwa bandaża zachodzi na następną, tworząc spiralę. Technikę tę najlepiej stosować w przypadku części ciała o jednakowym obwodzie.

Technika kłosa (diverging spica technique): w tej technice bandaż jest owijany spiralnymi ruchami, przy czym jest on przesuwany w odwrotnym kierunku. Technikę tę nazywa się też techniką odwróconej spirali.

Technika ósemkowa: ten rodzaj owijania jest zwykle stosowany w celu ograniczenia ruchów ręki, łokcia, kolana, stawu skokowego lub stopy. Bandaż jest kilkakrotnie owijany okrężnymi obwojami, a następnie naprzemiennie przepuszczany pod i nad stawami w sposób przypominający cyfrę 8. Rysunek przedstawia obwój ósemkowy zakładany na obszar ręki.

II faza terapii dekompresyjnej: podtrzymywanie efektów

Osiągnięty efekt drenażu i usunięcia zastojów jest utrzymywany dzięki właściwej pielęgnacji skóry, przestrzeganiu zasad zdrowego stylu życia i odpowiednim ćwiczeniom. Faza ta ma istotne znaczenie dla utrzymania, jak również przyspieszenia klirensu limfatycznego i zmniejszenia obrzęku.

• Pielęgnacja skóry: musi być nawilżona, ponieważ sucha jest bardziej podatna na drobne urazy – zadrapania i skaleczenia.
• Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia: bardzo ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Należy monitorować odpowiednią dietę z mniejszym spożyciem tłuszczów i węglowodanów, unikać fast foodów, spożywać ryby i owoce morza oraz zadbać o właściwą podaż jodu w pożywieniu.
• Ćwiczenia: ruchy nad głową, ruchy w pełnym zakresie dla wszystkich stawów, ćwiczenia aerobowe dla górnej części ciała, pulsacyjne ćwiczenia wspomagające pompę mięśniową, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające kończyny górne. Zestaw ćwiczeń składa się 8–12 powtórzeń realizowanych dwa razy dziennie. Program można wdrażać stopniowo. Rozciąganie sprawia, że ciało jest elastyczne i sprawne. Minimum 30 sekund rozciągania pozwala każdej osobie doświadczyć autogennej inhibicji. Jest to więc optymalny czas utrzymywania pozycji rozciągania w trakcie wykonywania ćwiczenia. Kiedy rozciąganie jest połączone z ćwiczeniami wzmacniającymi, ich wzajemna efektywność wzrasta. Ćwiczenia wzmacniające można wykonywać z wykorzystaniem oporu w postaci mankietów z ciężarkami lub gum theraband.