Zespół zmęczenia nadnerczy. Czy naprawdę słuchamy naszego ciała?

Czym jest stres?

Pierwszym krokiem w leczeniu stresu jest powiedzenie pacjentowi, aby "słuchał" tego, co mówi mu jego ciało. Nasze ciała starają się bowiem prowadzić z nami dialog. Czy jednak wszyscy potrafią odbierać te sygnały?

Na początek – kilka informacji o stresie, zanim przejdziemy do zagadnienia zespołu wyczerpania nadnerczy. Stresory (czynniki wywołujące stres) mają różnorodny charakter. Mamy z nimi kontakt pod postacią ekspozycji na hałas, zanieczyszczenia chemiczne, problemów z niezapłaconymi rachunkami, konfrontacji ze złymi relacjami, nawykami niewłaściwego odżywiania się czy też złego czasu spożywania posiłków, eskalacji napięć rodzinnych, problemów finansowych, problemów zawodowych i wielu innych.

Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że stres może być czymś dobrym. Uwalnianie hormonów stresu przez organizm to sposób, w jaki przygotowuje się on do sprostania zadaniu, jakie przed nim stoi. Jest to metoda mobilizacji fizycznej i psychicznej w odpowiedzi na czynnik stanowiący zagrożenie lub subiektywnie za taki uważany.

Czym jest zespół zmęczenia nadnerczy?

Czym więc tak naprawdę jest wyczerpanie nadnerczy? I co mamy na myśli, gdy mówimy, że jesteśmy "zestresowani"?

W normalnej, fizjologicznej sytuacji nadnercza wydzielają precyzyjne ilości hormonów steroidowych, czyli kortyzolu. W przypadku zmęczenia nadnerczy kortyzol jest wytwarzany w małych ilościach w ciągu dnia lub ciągle w dużych ilościach bez odpowiedniej regulacji dostosowanej do aktualnie istniejących potrzeb. Czasem wydzielają w dużych i małych ilościach w ciągu dnia, co powoduje wahania w jego poziomie, również nieodpowiednio do określonej sytuacji, co w rezultacie jest przyczyną nadmiernego pobudzenia lub ospałości. Kiedy mówimy, że jesteśmy "zestresowani", oznacza to, że nasze nadnercza nie mogą już pomóc nam w radzeniu sobie ze stresorami, które na nas oddziałują.

Pierwszym krokiem w terapii stresu jest powiedzenie pacjentowi, aby "słuchał" tego, co mówi mu jego ciało. Jego nadnercza:

• albo wykazują niedoczynność, w wyniku czego wydzielają mniejsze ilości kortyzolu;
• albo są przepracowane, starając się wydzielać nadmierne ilości kortyzolu; 
• albo są rozregulowane i wydzielają nieproporcjonalne do potrzeb i aktualnej sytuacji ilości kortyzolu.

Wyczerpanie nadnerczy - lista niepokojących objawów

Przyjrzyjmy się pytaniom i odpowiedziom zebranym poniżej; warto się zastanowić, czy odnoszą się również do nas. 

1. Terapeuta/doradca zdrowia: Czy ma pan trudności z porannym wstawaniem?
   • Pacjent: Tak. Każdego ranka, kiedy zadzwoni budzik, wciskam przycisk drzemki i długo zostaję w łóżku.
2. T: Czy stał się pan bardziej drażliwy? Czy bardziej niż kiedyś denerwują pana inni ludzie?
   • P: Ostatnio ludzie wydają się bardziej irytujący niż kiedyś!
3. T: Czy odczuwa pan ciągłe zmęczenie, którego nie łagodzi sen?
   • P: Śpię jak kamień, ale nie wstaję wypoczęty.
   • Lub: Mam zaburzony rytm snu. Budzę się kilka razy w nocy lub śpię tylko dwie lub trzy godziny.
4. T: Czy często ma pan ochotę na chipsy ziemniaczane, orzeszki, chipsy bananowe, frytki, paluszki lub inne przekąski?
   • P: Staram się od nich trzymać z daleka, ale jest to trudne. Nigdy podczas jedzenia nie mogę ograniczyć się tylko do jednej sztuki!
5. T: Czy cierpi pan na brak energii?
   • P: Wszystko, co kiedyś lubiłem robić, wydaje się herkulesowym zadaniem!
   • Lub: Robię wszystko bez narzekania, a nawet więcej. Nie czuję, że cierpię na brak energii. Jednak w dni, kiedy jestem w dołku, członkowie mojej rodziny nie ośmielają się wchodzić mi w drogę!
6. T: Jak ocenia pan swoją zdolność do radzenia sobie ze stresem?
   • P: 10 lat temu fantastycznie radziłem sobie ze stresem. Teraz krzyczę na swoje dzieci, nawet jeśli zwracają się do mnie spokojnie. Nie wiem, co się ze mną stało. Denerwuję się z powodu drobnostek, które zdarzają się w codziennym życiu. Myślę, że zwariuję.
   • Lub: Któż obecnie nie jest wystawiany na działanie stresu? Dwie filiżanki kawy co kilka godzin pomagają mi radzić sobie ze stresem. Nie mogę jednak później szybko zasnąć. W mojej głowie kłębią się różne myśli: co mam do zrobienia następnego dnia i co powinienem był zrobić jeszcze dzisiaj. 
7. T: Jak wygląda kwestia libido?
   • P: Chyba pan żartuje? Pod koniec dnia jestem tak zmęczony, że seks jest ostatnią rzeczą, o której myślę. Czasami jestem tak wykończony, że nawet nie mogę zasnąć! 
8. T: Czy występują jeszcze jakieś inne objawy?
   • P: Czuję zawroty głowy, oszołomienie, kiedy wstaję z łóżka lub krzesła. Czasami serce kołacze mi jak młot, a także odczuwam drżenia i trzęsie mną wewnętrznie.
   • Lub: Czasami czuję się tak przygnębiony, że zastanawiam się, po co to wszystko – życie jest bezcelowe.
   • Lub: Nic nie sprawia mi radości – praca, związki nie są dla mnie już tak satysfakcjonujące.
   • Lub: Moje myśli krążą gdzieś wokół mnie. Czuję, że jestem mniej skupiony i coraz trudniej mi podejmować decyzje. Mam wrażenie, że zaczyna mnie zawodzić pamięć. Często też mam problemy z niskim poziomem cukru we krwi.

Jeśli Czytelnik odnajduje się choć w dwóch z powyższych sytuacji, stał się "ofiarą" zespołu zmęczenia nadnerczy.

* Forma męska została wybrana jedynie ze względów gramatycznych i jest uproszczeniem. Pytania oraz odpowiedzi dotyczą obydwu płci.

Dlaczego pacjenci cierpiący na choroby tarczycy powinni wcześnie wykrywać zespół zmęczenia nadnerczy?

Problemy z kortyzolem mogą blokować konwersję hormonu T4 do T3. Poza tym uniemożliwiają odbiór hormonów tarczycy przez komórki z powodu niskiego poziomu glukozy w komórkach przy niskim poziomie kortyzolu. Jeśli poziom kortyzolu jest optymalny, przyczynia się do poprawy poziomu glukozy w komórkach, a hormony tarczycy mogą we właściwy sposób i w optymalnym stężeniu docierać do każdej komórki organizmu.

Nic dziwnego, że tak wielu pacjentów przyjmujących leki na tarczycę wciąż boryka się z niemożnością utraty wagi, wypadaniem włosów, przerzedzeniem włosów, zaparciami i bólami ciała. Występujące u nich nieprawidłowe poziomy kortyzolu utrudniają osiągnięcie optymalnej funkcji tarczycy za pomocą leków!

Dysfunkcyjne poziomy kortyzolu mogą również prowadzić do wielu innych objawów, takich jak wysoki poziom estrogenów (dominacja estrogenów jest często powiązana z zespołem wielotorbielowatości jajników), objawy zespołu jelita drażliwego, nasilające się alergie, bóle głowy, bardzo wrażliwa skóra, stany zapalne, które nie ustępują, bóle głowy (częsty problem wielu osób), niespecyficzne bóle całego ciała, irracjonalny lęk, zachowania defensywne, brak cierpliwości, nadmierna reaktywność, choroba lokomocyjna, bóle dolnych partii pleców, trudności w zebraniu myśli, uczucie otępienia, częste oddawanie moczu, podkrążone oczy i wiele innych.

Jeśli uda nam się wcześnie zidentyfikować powyższe pierwsze oznaki destrukcyjnego stresu, będziemy mogli uniknąć potencjalnych poważnych problemów zdrowotnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie i wysoki poziom cholesterolu.

Sposoby terapii dysfunkcji nadnerczy

Śmiech i radość z życia a nadnercza

Nasz stosunek do życia może odgrywać wyjątkową rolę w utrzymaniu zdrowia nadnerczy. Prosta czynność, taka jak śmiech, może pozytywnie stymulować nadnercza, tym samym zwiększając pośredni wpływ układu przywspółczulnego na skutki oddziaływań nadnerczy.

Sen i wypoczynek wspomagają prawidłową pracę nadnerczy

Ludzkie ciało ma naturalny rytm, zgodnie z którym poziom kortyzolu jest najwyższy rano, dzięki czemu pomaga nam w obudzeniu się, a najniższy późnym wieczorem, kiedy pomaga nam zasnąć. Wypicie kawy rano może wywołać roztrzęsienie, zwłaszcza jeśli mamy bardzo wysoki poziom kortyzolu o tej porze.

Podobnie ćwiczenia przed snem zwiększają poziom kortyzolu i utrudnią zasypianie. Najgorszą rzeczą, jaką można zrobić dla nadnerczy, jest zignorowanie silnych wskazówek organizmu, aby wieczorem iść spać. Jeśli ciało mówi nam, żebyśmy poszli spać przed 22:00, powinniśmy go posłuchać!

Spożywanie często małych posiłków o rozsądnym składzie żywieniowym wspiera nadnercza

Unikanie żywności smażonej na rafinowanym oleju oraz pakowanej w tworzywa sztuczne i przetworzonej jest pierwszym krokiem do dokonywania przemyślanych wyborów żywieniowych, który może pomóc nadnerczom w regeneracji.

Surowa żywność dostarcza najbardziej naturalnej formy witamin i minerałów, błonnika i składników odżywczych. Nadmiar cukru, w tym szczególnie węglowodanów prostych, a także kofeina powodują reakcję nadnerczy, prowadząc do insulinooporności z powodu nadmiernego jej wyrzutu, a tym samym dodatkowo obciążają nadnercza. Należy zdecydować się na kilka małych posiłków, aby utrzymać stały poziom cukru we krwi, dodając wysoko wartościowe białko do każdego posiłku. Zmniejszy to obciążenie nadnerczy.

Terapia dysfunkcji nadnerczy - dbanie o to, aby ćwiczenia regenerowały, a nie nadmiernie stymulowały

Im bardziej intensywny program ćwiczeń, tym bardziej obciąża on nadnercza. Należy bowiem pamiętać, że kortyzol jest potrzebny podczas wysiłku fizycznego i jest uwalniany proporcjonalnie do intensywności ćwiczeń. W przypadku dysfunkcji nadnerczy każdy dodatkowy pobudzający wysiłek może stanowić dla nich niepożądane obciążenie. Dlatego lekkie formy aktywności mogą być bardziej istotne w okresach stresu.

Alkohol szkodzi nadnerczom

Niestety, alkohol, po który niektórzy sięgają, aby poradzić sobie ze stresem, jest w rzeczywistości najbardziej toksyczną substancją, jaką można zaatakować własne nadnercza. Alkohol sygnalizuje nadnerczom, że powinny wydzielać jeszcze więcej kortyzolu, a także prowadzi do poważnego wzrostu poziomu adrenaliny.

Suplementy wspierające  pracę nadnerczy

Wsparcie poprzez środki dostępne bez recepty jest dostępne na rynku w postaci ziół i suplementów. Wskazane jest również sprawdzenie poziomu kortyzolu za pomocą odpowiednich testów przed wdrożeniem odpowiedniego suplementu. Warto także zasięgnąć porady specjalisty, zamiast działać na własną rękę. Należy pamiętać, że objawy wysokiego poziomu kortyzolu naśladują objawy jego niskiego poziomu, co może być źródłem błędu samodzielnie stawianej diagnozy.

Zespół zmęczenia nadnerczy - podsumowanie

Regeneracja nadnerczy, gdy są one przemęczone, może wymagać czasu i cierpliwości, a także określonych zmian stylu życia, pozwalających na redukcję stresu, oraz odnalezienia sposobów postępowania z nieuniknionymi sytuacjami stresogennymi. Proces ten może być powolny, jednak będzie charakteryzował się stałym postępem! Odpowiednie zarządzanie stresem i regeneracja nadnerczy pomagają odzyskać siły, kontrolę przemiany materii i osiągnąć redukcję masy ciała.