Bóle układu mięśniowo-szkieletowego u dzieci i młodzieży: diagnostyka

Ból mięśniowo-szkieletowy u dzieci i młodzieży jest powszechny – dotyczy średnio jednego na pięcioro dzieci w wieku szkolnym. Jak wynika z szacunków dokonanych na podstawie międzynarodowych badań, w trakcie rozwoju fizycznego połowa wszystkich dzieci i młodzieży skarży się na uporczywe lub nawracające bóle układu mięśniowo-szkieletowego.

Ze względu na liczne choroby mogące być przyczyną bólu różnicowanie tych dolegliwości jest złożone. Jednak zanim ból mięśniowo-szkieletowy zostanie zinterpretowany jako część normalnych doświadczeń rozwojowych, należy wziąć pod uwagę szerokie spektrum diagnostyki różnicowej.

Dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego należą do najczęstszych powodów konsultacji odbywanych w gabinetach fizjoterapeutycznych. Najczęściej są to bóle stawów kolanowych, łokciowych i nadgarstkowych, rzadziej bóle pięt, bioder i pleców.

Choroba reumatyczna (przewlekła zapalna) lub choroba onkologiczna to rzadkie przyczyny takich bólów, ale zawsze należy je brać pod uwagę. Opóźnienia w diagnozowaniu tych chorób mogą być bardzo niekorzystne pod względem rokowania. Z drugiej strony nie każde dziecko z bólem kostnym powinno przejść inwazyjną i kosztowną kompleksową diagnostykę – często jest ona niepotrzebna.

Najpierw zapoznamy czytelników z ogólnymi informacjami na temat wywiadu medycznego, badania fizykalnego, diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej. Następnie w pierwszej części opiszemy wybrane jednostki chorobowe o charakterze mechanicznym bądź złośliwym.

W kolejnych częściach przedstawimy wybrane choroby zapalne układu mięśniowo-szkieletowego oraz przewlekłe zespoły bólowe, w tym tzw. bóle wzrostowe.

Ból mięśniowo szkieletowy u dzieci - wywiad chorobowy

Dokładne i celowe zebranie wywiadu może być wykorzystane do diagnozowania wielu chorób związanych z bólem mięśniowo-szkieletowym bez konieczności zlecania dodatkowej diagnostyki laboratoryjnej.

Głównymi strukturami powodującymi ból są kości, stawy, mięśnie i skóra. Przykładem są bardzo częste nocne łagodne bóle nóg, które zwyczajowo określa się mianem tzw. bólów wzrostowych.

Wiek pacjenta a bóle mięśniowo-szkieletowe

Już sam wiek pacjenta pozwala na pewną klasyfikację dolegliwości. Urazy są najczęstszą przyczyną dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego w całym okresie dzieciństwa. Podczas gdy nadwyrężenia i skręcenia są stosunkowo częste u nastolatków, małe dzieci mają większą skłonność do złamań.

UWAGA: Podczas zbierania wywiadu absolutną koniecznością jest maksymalnie skrupulatne zebranie informacji o możliwym urazie mechanicznym. W przypadku niemowląt i małych dzieci należy również rozważyć urazy nieprzypadkowe, rozumiane jako znęcanie się nad dzieckiem.

Aseptyczna martwica kości również jest częstą przyczyną problemów mięśniowo-szkieletowych u dzieci i młodzieży. Choroba Perthesa występuje głównie w wieku przedszkolnym i szkolnym, choroba Osgooda-Schlattera pojawia się zwykle u starszych, przeważnie aktywnych sportowo dzieci i młodzieży między 10. a 14. rokiem życia.