Realna skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek przeciwko Sars-Cov-2

Opublikowano systematyczny przegląd i metaanalizę badań nad skutecznością i bezpieczeństwem dostępnych szczepionek na Sars-Cov-2. Były to badania obserwacyjne, przeprowadzone w realnych warunkach, przy czym 32 dotyczyły skuteczności szczepionek, a 26 – ich bezpieczeństwa.

W przeglądzie ustalono, że jedna dawka szczepionki daje:

• 41-proc. ochronę przed zakażeniem,
• 52-proc. ochronę przed pojawieniem się objawów,
• 66-proc. ochronę przed hospitalizacją,
• 45-proc. ochronę przed koniecznością intensywnej opieki i
• 53-proc. ochronę przed zgonem z powodu Covid-19.

Pełne zaszczepienie zwiększa te wartości

• chroni przed infekcją w 85%,
• przed wystąpieniem objawów w 97%,
• przed hospitalizacją w 93%,
• przed pobytem na oddziale intensywnej terapii w 96%,
• a przed zgonem w 95%.

Jeśli chodzi o mutacje Sars-Cov-2, najbardziej odporny na dostępne obecnie szczepionki jest wariant Gamma wirusa – pełne zaszczepienie w jego przypadku chroni przed zarażeniem się jedynie w 54%. Mniej odporne są warianty Delta (74-proc. ochrona) i Beta (75-proc. ochrona, ale ustalona tylko w jednym badaniu), a najmniej odporny jest wariant Alfa (85-proc. ochrona).

Wyniki przeglądu potwierdziły duże bezpieczeństwo szczepionek. Występowanie zdarzeń niepożądanych było na poziomie 1,5%, ciężkich zdarzeń niepożądanych – 0,004%, a zgonu – 0,001%. 

Na świecie stosowanych jest obecnie 19 szczepionek na Sars-Cov-2, natomiast w przeglądzie badano jedynie te najpopularniejsze (w tym wszystkie stosowane w Polsce). Według autorów i skuteczność, i bezpieczeństwo różnią się w zależności od szczepionki. Najmniejszą skuteczność spośród preparatów ujętych w przeglądzie wykazała chińska szczepionka CoronaVac (66%), a największą – szczepionki typu mRNA: preparat firmy Pfizer okazał się najskuteczniejszy w badaniach nad mutacjami wirusa (od 62% przy wariancie Gamma do 92% przy wariancie Alfa), natomiast w badaniach bez podziału na warianty najwyższą skuteczność wykazała szczepionka firmy Moderna, dająca 97-proc. ochronę.

Inne niedawne badanie miało na celu ułożenie hierarchii zatwierdzonych szczepionek w oparciu o takie kryteria jak bezpieczeństwo, skuteczność, stabilność, zastosowanie i dostępność – pierwsze miejsce zajął tutaj preparat firmy Johnson & Johnson, na drugim miejscu znalazły się ex aequo preparaty firm Astra Zeneca, Pfizer i rosyjski Sputnik V, a na trzecim – dwa chińskie preparaty (BBIBP-CorV, CoronaVac) oraz szczepionka Moderny. Na różnice w kolejności spory wpływ miał sposób podawania preparatu – szczepionka Johnson & Johnson podawana jest jednodawkowo, za co przyznano jej 15 punktów (przy czym Pfizer, Moderna, Astra Zeneca i Sputnik V otrzymały w tej kategorii tylko po 5 punktów).

W kategorii „profil bezpieczeństwa” wszystkie wymienione szczepionki otrzymały po tyle samo punktów (25), a w kategorii „potencjał skuteczności” najlepsze okazały się Moderna, Pfizer i Sputnik V. Autorzy tego badania zalecają jednak, by przy wyborze szczepionek w danym kraju kierować się jego społecznymi, demograficznymi i ekonomicznymi uwarunkowaniami (czyli na przykład odradzają stosowanie preparatów o niskiej stabilności, wymagających przechowywania w bardzo niskiej temperaturze, w krajach o niskim i średnim dochodzie, gdzie zapewnienie takich warunków może być utrudnione).

Szczepienia są najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodą ochrony przed ciężkim przebiegiem infekcji i zmniejszają ryzyko pojawiania się kolejnych mutacji wirusa (które mogą okazać się odporne na istniejące szczepionki, o wiele bardziej zakaźne lub zjadliwe). Jedynym sposobem na wygaszenie pandemii wydaje się być osiągnięcie odporności zbiorowiskowej (eksperci podają próg 86% populacji). Można ten cel osiągnąć poprzez szczepienia lub przejście infekcji, przy czym ten drugi sposób jest o wiele bardziej ryzykowny.