Techniki terapii manualnej i tapowania przy najczęstszych dysfunkcjach stawu skokowego i stopy

Staw skokowy i stopa przeszły szereg przystosowań ewolucyjnych, co sprawia, że są świetnie dostosowane do dwunożnego poruszania się. Po pierwsze, pięta stopy zaczęła dotykać podłoża, dzięki czemu większość podeszwy może być powierzchnią nośną.

Po drugie, paluch przyjął pozycję równoległą do pozostałych palców i ze względu na bardzo ograniczoną ruchomość śródstopia w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym, stał się praktycznie niechwytny.

Po trzecie, kości śródstopia i paliczki stopniowo uległy redukcji i stały się małe w porównaniu z przerośniętym stępem. Po czwarte, przyśrodkowa strona stopy stała się większa i silniejsza niż u innych naczelnych⁶.

W pozycji dwunożnej cała siła ciała podczas poruszania się przechodzi przez staw skokowy i stopę. Jako że staw skokowy i stopa przenoszą większą siłę, są bardziej narażone na liczne problemy mechaniczne. W tym artykule omówimy niektóre częste problemy związane ze stawem skokowym i stopą oraz ich leczenie za pomocą terapii manualnej i technik tapowania.

Budowa i działanie stawu skokowego i stopy

Staw skokowy i stopa to złożone struktury obejmujące 28 kości (w tym dwie trzeszczki – kości heterotopowe) oraz 55 połączeń stawowych (w tym 30 stawów maziowych), połączonych między sobą za pomocą więzadeł i mięśni.

Staw skokowy przenosi największe obciążenia w przeliczeniu na wielkość powierzchni spośród wszystkich stawów ciała. Są to naprawdę imponujące ciężary: szczytowe siły pionowe sięgają podczas chodzenia 120% ciężaru ciała, a podczas biegu dochodzą do 275%!

Około 60% tego obciążenia przenoszone jest przez tyłostopie, 8% przez śródstopie, a 28% przez głowy kości śródstopia, przy czym największy nacisk przypada na głowy drugiej i trzeciej kości śródstopia.

Stawy i więzadła kompleksu skokowo-stopowego działają jak stabilizatory i podczas przenoszenia ciężaru stale się dostosowują. Uwidacznia się to szczególnie wyraźnie na nierównych powierzchniach.

Choć zespół skokowo-stopowy zwykle dobrze dostosowuje się do codziennych obciążeń, nagłe czy nieprzewidziane obciążenia tego obszaru mogą prowadzić do dysfunkcji⁵.

Problemy, z jakimi spotykamy się w praktyce klinicznej, to m.in.: sztywność obszaru kostki, uraz więzadła pobocznego w wyniku nieprawidłowego zgięcia podeszwowego i inwersji stopy, płaskostopie z opadaniem kości łódkowatej oraz ból w bocznej części stopy, wywołany problemem z kością sześcienną.

Leczenie problemów ze stawem skokowym za pomocą terapii manualnej i technik tapowania

Terapia manualna i techniki tapowania pomagają w leczeniu szeregu zaburzeń stawu skokowego. W stawie skokowym proksymalna powierzchnia stawowa kości piszczelowej i kości strzałkowej jest wklęsła, a dystalna powierzchnia stawowa kości skokowej jest wypukła, stąd zastosowanie ma zasada wypukłości (zgodnie z zasadą wklęsło-wypukłą).

Dlatego jeśli pacjent cierpi na ograniczenie ruchu zgięcia grzbietowego lub ból podczas jego wykonywania, stosuje się ślizg przednio-tylny, a jeśli ograniczone jest zgięcie podeszwowe, stosuje się ślizg tylno-przedni.

Ślizg przednio-tylny przy ograniczeniu ruchu zgięcia grzbietowego w stawie skokowym

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na plecach, z kolanami lekko zgiętymi poprzez umieszczenie poduszki z tyłu kolana i ze stopą wystającą poza leżankę.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi przy nogach leżanki, po stronie chorego stawu.

Procedura:

1. Terapeuta stabilizuje tylną część obu kostek za pomocą kciuka i palca wskazującego jednej ręki.
2. Pierwsza przestrzeń międzypalcowa drugiej ręki znajduje się przy przedniej części kości skokowej i siła jest wywierana w kierunku przednio-tylnym.

Kliniczne znaczenie: ślizg pomaga zwiększyć zakres ruchu zginania grzbietowego.

Ślizg tylno-przedni przy ograniczeniu ruchu w zgięciu podeszwowym w stawie skokowym

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na plecach, z kolanami lekko zgiętymi poprzez umieszczenie poduszki z tyłu stawu kolanowego i ze stopą wystającą poza leżankę.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi przy nogach leżanki, po stronie chorego stawu.

Procedura:

1. Terapeuta stabilizuje przednią część obu kostek za pomocą kciuka i palca wskazującego jednej ręki.
2. Druga ręka przytrzymuje tylną część kości skokowej i siła jest wywierana w kierunku tylno-przednim.

Znaczenie kliniczne: ślizg pomaga zwiększyć zakres ruchu zgięcia podeszwowego.

Ślizg brzuszno-grzbietowy przy opadaniu kości łódkowatej

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na plecach, z biodrem w lekkiej rotacji zewnętrznej, kolanem lekko zgiętym i stopą opartą na poduszce.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi przy dolnym końcu leżanki (tam, gdzie nie ma zagłówka), po stronie chorego stawu.

Procedura: 

1. Terapeuta wyczuwa guzowatość kości łódkowatej (2,5 cm pod kostką przyśrodkową i 2,5 cm do przodu od tego miejsca).
2. Terapeuta umieszcza opuszkę kciuka na brzusznej części guzowatości kości łódkowatej, wzmacnia drugim kciukiem i aplikuje siłę w kierunku od strony brzusznej ku grzbietowej.

Znaczenie kliniczne: przy płaskostopiu kość łódkowata opada, co prowadzi do zapadnięcia się łuku przyśrodkowego, dlatego mobilizacja kości łódkowatej może przywrócić łuk przyśrodkowy. Po mobilizacji dobrze jest zabezpieczyć pozycję kości łódkowatej przy użyciu tapowania.

Technika tapowania przy opadaniu kości łódkowatej

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na plecach, z biodrem w lekkiej rotacji zewnętrznej i kolanem w lekkim zgięciu.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi przy końcu leżanki, po stronie tej kończyny, która będzie poddawana leczeniu.

Procedura:

1. Terapeuta umieszcza opuszkę kciuka nieco pod guzowatością kości łódkowatej i wywiera siłę w kierunku od strony brzusznej do grzbietowej.
2. Terapeuta umieszcza na kości łódkowatej 3-mm piankę (Ethaflex, usieciowany polietylen z octanem winylu). Zaznacza guzowatość kości łódkowatej i wycina piankę w kształcie podkowy, by wesprzeć kość łódkowatą.
3. Warstwa wstępna nakładana jest w celu zabezpieczenia pianki. Na tę warstwę nakłada się taśmę sztywną (tzw. tape sportowy).
4. Dla podparcia łuku nakłada się sztywną taśmę.

Znaczenie kliniczne: technika ta jest pomocna w leczeniu opadania kości łódkowatej i podpieraniu łuku stopy, a także w leczeniu płaskostopia.

Technika tapowania przy urazie więzadła pobocznego stawu skokowego

Kiedy pada termin "skręcenie kostki" lub "uraz inwersyjny stawu skokowego", zazwyczaj wskazuje to na naciągnięcie lub naderwanie włókien więzadłowych związanych z kompleksem więzadeł pobocznych, łącznie z więzadłem skokowo-strzałkowym przednim, piętowo-strzałkowym i skokowo-strzałkowym tylnym, podczas nieoczekiwanego lub nieprawidłowego ruchu zgięcia podeszwowego, supinacji i inwersji unieruchomionej stopy połączonego z zewnętrzną rotacją kości piszczelowej¹⁰.

Techniki tapowania są bardzo przydatne w leczeniu urazu więzadła pobocznego stawu skokowego.

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na plecach, z kolanami lekko zgiętymi poprzez umieszczenie poduszki z tyłu kolana i ze stopą wystającą poza leżankę.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi przy końcu leżanki, po stronie z urazem.

Procedura:

1. Terapeuta zakrywa boczną kostkę 3-mm pianką (Ethaflex, usieciowany polietylen z octanem winylu), przycina piankę na kształt podkowy – dla wsparcia dolnej części kostki bocznej. 
2. Warstwę wstępną nakłada się w celu zabezpieczenia pianki. Na tę warstwę z kolei nakłada się sztywną taśmę ("tape sportowy"). 
3. Sztywną taśmę nakłada się dalej, by utrzymywała stopę w pozycji lekkiej ewersji.

Znaczenie klinicne: Wkładka z pianki zapewnia odpowiednie podparcie dla wszystkich komponentów więzadła pobocznego.

Mobilizacja kości sześciennej 

• Pozycja pacjenta: pacjent leży na brzuchu, z kolanami zgiętymi pod kątem 90 stopni.
• Pozycja terapeuty: terapeuta stoi z boku leżanki, po stronie tej stopy, którą się zajmuje.

Procedura:

1. Terapeuta wyczuwa boczną część stopy i odnajduje uniesiony obszar (guzowatość piątej kości śródstopia); tuż za guzowatością znajduje się kość sześcienna.
2. Terapeuta zatrzymuje opuszkę kciuka na brzusznej stronie kości sześciennej i wywiera siłę w kierunku od strony brzusznej ku grzbietowej.

Znaczenie: technika ta jest pomocna, jeśli pacjent odczuwa ból z boku stopy.

Kiedy warto korzystać z terapii manualnej i techniki tapowania?

Zgodnie z doświadczeniem autora terapia manualna i techniki tapowania są bardzo przydatne w leczeniu problemów mechanicznych stawu skokowego i stopy. Jako że wiele problemów stawu skokowego i stopy jest pochodzenia mechanicznego, mechaniczne metody leczenia, w tym terapia manualna i techniki tapowania, dają najlepsze rezultaty.