Taping elastyczny i sztywny podczas zawodów sportowych

Jeden z pierwszoligowych graczy krykieta podszedł do mnie kiedyś po zakończeniu zawodów, uściskał i podziękował: "Mistrzu, to dzięki tobie mogłem wziąć udział w tym meczu". Ta rozgrywka była dla niego bardzo ważna. Dobry występ umożliwił mu start w turnieju międzynarodowym.

Co takiego zrobiłem dla tego sportowca? Zastosowałem kilka podstawowych zasad plastrowania. Gracz skręcił nogę w kostce, co bardzo utrudniłoby mu udział w dalszych rozgrywkach. Po szczegółowym badaniu uznałem, że tapowanie kostki może mu pomóc wykonywać rzuty piłką w normalnym tempie.

Rzeczywiście, zawodnik pokazał w tak ważnym dla siebie meczu szczytową formę. A wszystko dzięki opiece rehabilitacyjnej, która doprowadziła go przed decydującym turniejem do pełnej sprawności.

Plastrowanie podczas zawodów sportowych może być naprawdę pomocne. Pamiętam przypadek tenisisty, który dzięki tapowaniu mógł wziąć udział w serii turniejów w kluczowym momencie swojej zawodowej kariery.

Tenis ziemny to dyscyplina uważana za najtrudniejszą spośród wszystkich rakietowych. Dla zawodnika dynamiczna kontrola i wytrzymałość mięśni barków są kwestią najwyższej wagi.

Czy można sobie wyobrazić kogoś grającego w tenisa z urazem barku? Dzięki sztuce tapowania, którą zwykle stosuje się tuż przed meczem lub podczas przerwy, udało się temu sportowcowi pomóc.

Miał częściowo naderwany mięsień nadgrzebieniowy, co bywa naprawdę bolesne. Wątpię, czy mógłby grać, gdybyśmy nie wzmacniali jego barku tejpem. Tymczasem udało mu się zdobyć dwa tytuły Futures w deblu.

Tapowanie to bardzo ważna umiejętność dla każdego fizjoterapeuty związanego ze sportem.

Zastosowanie metody tapingu w sporcie

Taping (w spolszczonej wersji: plastrowanie) stosuje się w sporcie od lat. Do zachodniej medycyny wprowadził go Gibney w 1892 r. w USA; później metodę tę stosowano w niemieckiej medycynie sportowej (Montag & Lohfink 1964).

W latach 80. XX w. tapowanie włączyła do ogólnego planu działania Jenny McConnell, australijska fizjoterapeutka i specjalistka terapii manualnej. Obecnie metoda ta stała się jedną z najbardziej innowacyjnych gałęzi medycyny sportowej.

Główne zastosowanie tapingu to: selektywna ochrona, wsparcie, korekcja zaburzonej biomechaniki i odciążenie części ciała dotkniętej urazem.

W przypadku pewnych kontuzji celowe ograniczenie mobilności stawu może zapobiec dalszym urazom i zapewnia nadwyrężonej części ciała pewien odpoczynek. Daje też wsparcie mięśniom otaczającym staw, który może być dodatkowo obciążony z powodu uszkodzenia więzadła, a także pomaga w przywróceniu kontroli nerwowo-mięśniowej, propriocepcji i kinestezji.

Do tapowania podczas zawodów sportowych zaliczają się procedury plastrowania, które przeprowadza się podczas gry lub tuż przed jej rozpoczęciem i natychmiast po zakończeniu danej sesji czy rozgrywki. Zasady postępowania podczas zawodów sportowych są podobne do zasad tapingu ogólnego.

Fizjoterapeucie czy trenerowi praktykującemu tapowanie w spokojnej atmosferze ośrodka rehabilitacji sportowej może być trudno wykonywać ten zabieg podczas rozgrywek. Jest to zupełnie inne doświadczenie. Jeśli zawiedziemy, w zdenerwowaniu popełnimy błąd, taśma, zamiast pomagać, może szkodzić sportowcowi i obniżać jego sprawność.

Gdy w dodatku wydarzenie transmituje telewizja i trzeba pracować przed kamerami, musicie się czuć naprawdę pewni tego, co robicie. Tapowanie jest sztuką i by stać się w niej biegłym, zachowywać swobodnie w realnej sytuacji, trzeba ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć.

Taping a dyscypliny sportu

Dla fizjoterapeuty sportowego bardzo ważne jest, by doskonale orientować się w zasadach dyscypliny sportu, z jaką ma do czynienia.

Na przykład jeśli tenisista poprosi podczas gry o czas medyczny, a wy po badaniu stwierdzicie, że w tym przypadku naprawdę pomogłoby tapowanie, upewnijcie się, że dacie radę założyć taśmy w ciągu trzech minut. Czas ten mierzony jest przez sędziego. Jeśli niemożliwe jest wykonanie aplikacji danej części ciała w trzy minuty, poszukajcie alternatywnego rozwiązania.

Jeśli pracowaliście już ze sportowcem i znacie jego profil urazowy, możecie się wcześniej przygotować do ewentualnej pomocy. Na przykład jeśli wiadomo, że tenisista od pewnego czasu ma kontuzję kolana albo cierpi na chondromalację rzepki, możecie zawczasu odmierzyć odpowiednie długości taśmy i oderwać je, by były na wyciągnięcie ręki. Jeśli zostaniecie wezwani na murawę do tego właśnie urazu, będziecie dobrze wiedzieli, co trzeba zrobić.

Tę samą strategię można zastosować w innych dyscyplinach, kiedy sportowiec bierze udział w zawodach już z założoną aplikacją. W takich przypadkach tejp może się poluzować podczas zawodów, przez co przestanie spełniać swoje zadanie. Jeśli uważacie, że może do tego dojść, warto przygotować dwa lub trzy zestawy pasków taśmy przed rozgrywkami.

Miejsce, które ma być oklejone, można przygotować z dużym wyprzedzeniem, najlepiej 12 godzin przed zawodami. To wystarczy, by ustąpił dyskomfort, który może być odczuwany przez sportowca bezpośrednio po takich czynnościach przygotowawczych.

Owłosienie warto odpowiednio usunąć z wyprzedzeniem, przewidując ewentualną konieczność oklejenia danego miejsca. Dzięki przygotowaniu części ciała przed meczem możemy nałożyć taśmę na skórę bezpośrednio po zastosowaniu utwardzacza do skóry i kleju w sprayu. Tak nałożona taśma zwykle zapewnia lepsze wsparcie.

Gdy nie ma czasu na przygotowanie miejsca, przed nałożeniem elastycznej lub sztywnej taśmy można zastosować odpowiedni podkład. Nigdy nie wolno zapominać o wykluczeniu wszelkich przeciwwskazań i zawsze należy używać taśm hipoalergicznych.

Korzystniejszą sytuację mamy w tych sportach, w których można zabrać kontuzjowanego gracza z boiska, na przykład w krykiecie, i mieć na plastrowanie więcej czasu.

Zawsze należy wykonywać zadanie jak najszybciej, nie zapominając o sprawdzeniu, jak funkcjonuje świeżo oklejona część ciała.

Na przykład po wykonaniu tapingu stawu skokowego poproście sportowca o serię prostych krótkich przebieżek i podskoków, by sprawdzić, czy wszystko jest w porządku, zanim ostatecznie zezwolicie na jego powrót na boisko.

Jeśli taśma nie jest założona właściwie, może dojść do niepożądanego ucisku naczyń krwionośnych i limfatycznych, co grozi pojawieniem się objawów kompresyjnych.

Należy unikać nieustannego tapowania. Wielkie znaczenie ma także napięcie taśmy. Nie powinna ona opinać zbyt ciasno ani przylegać zbyt luźno.

Taśma może również zmieniać biomechanikę stawu, nad którym się znajduje, co czasem nawet uniemożliwia sportowcowi dalszą grę. Konieczna jest więc odpowiednia ocena tapowania i dopiero gdy wypadnie ona zadowalająco, można pozwolić graczowi na powrót do gry. Nie zapominajcie jednak o uwzględnieniu tutaj czynnika czasu.

Plastrowanie jako profilaktyka urazów u sportowców

Tapowanie można wykonywać także profilaktycznie, jeśli wiadomo, że normalne funkcjonowanie danej części ciała jest w jakiś sposób zagrożone.

Nawracające skręcenia stawu skokowego, konflikt podbarkowy, zespół przeciążenia krawędzi przyśrodkowej piszczeli (ang. shin splint), zespół bólu stawu rzepkowo-udowego – to przykłady z długiej listy problemów medycznych, przy których odpowiednie, precyzyjne i wykonane we właściwym momencie tapowanie może przynieść olbrzymie korzyści.

Urazy struktur kurczliwych, takie jak nadwyrężenie mięśni, nadają się do tejpingu elastyczną taśmą samoprzylepną, która zapewnia także stopniowalny opór i kompresję. Aplikacje można wykonywać także w celu ułatwienia lub zablokowania skurczu danej struktury kurczliwej.

Najczęściej spotykane w sporcie przykłady takiego zastosowania to taping dla ułatwienia skurczu mięśnia obszernego przyśrodkowego w zespole bólu stawu rzepkowo-udowego i blokowanie skurczu mięśni kulszowo-goleniowych w przypadku ich naciągnięcia.

Taping podczas zawodów sportowych - dobór taśmy 

Przed wyborem materiału do oklejania należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: 

• diagnozę urazu,
• cele tapingu, 
• dostępne środki, 
• dyscyplinę sportu i pozycję przyjmowaną podczas jego uprawiania, 
• tolerancję aplikacji przez sportowca, 
• wyniki badań naukowych i osobiste preferencje.

W zależności od diagnozy można zastosować taśmę elastyczną dla odciążenia i wsparcia tkanek miękkich, dla zabezpieczenia punktów przyczepów mięśniowych i więzadłowych, by dzięki temu mogły w jak najbardziej fizjologiczny sposób wykonywać swą pracę.

Taśm nieelastycznych używa się w celu wsparcia struktur niekurczliwych, ograniczenia ruchomości stawu, ochrony przed ponownym urazem, zabezpieczenia końców taśmy elastycznej, wzmocnienia taśmy elastycznej i ułatwienia propriocepcji.

Taping można stosować w celach profilaktycznych, rehabilitacyjnych lub funkcjonalnych. Jeśli chodzi o dyscypliny sportu i pozycje ich uprawiania, aplikacja skuteczna dla sportowca w jednej dyscyplinie może nie nadawać się do zastosowania w innym sporcie lub może kłócić się z elementami wyposażenia albo środowiska, w jakim się go uprawia.

W pływaniu do tapingu barków lub innych stawów można używać taśm wodoodpornych. Bardzo ważne jest także, by sportowiec akceptował oklejenie. Jeśli odczuwa on, że taping jest niewygodny lub że zmniejsza jego sprawność, próba jego wsparcia za pomocą taśm się nie powiedzie.

Z całym szacunkiem dla nowych technik czy produktów, najlepiej zachować otwarty umysł, ale także krytycyzm, nim skupimy się na tylko jednej procedurze kosztem innych. Niektórzy terapeuci mają osobiste preferencje, łatwiej im pracować z taśmami konkretnego typu czy marki.

Innym bardzo ważnym czynnikiem, który może zupełnie zepsuć celowość zastosowania pod innymi względami skutecznej taśmy, jest jej szerokość. Dostępne są bowiem w różnych rozmiarach (1, 1,5, 2, 2,5 cala) lub mogą być adekwatnie przycięte. Rozmiar wybranej taśmy powinien dokładnie pasować do części ciała, która ma być oklejona.

Jeśli to możliwe, należy używać taśmy lepszego gatunku. Gatunek zależy od liczby podłużnych i pionowych włókien na cal. Taśmy wyższego gatunku są droższe i zawierają mniej więcej 85 poziomych i 65 pionowych włókien.

Masa klejąca taśmy powinna przylegać na całej powierzchni i nie odklejać się mimo pocenia. Taśma nie może podrażniać skóry i powinno się ją łatwo zdejmować bez pozostawiania resztek kleju; naskórek nie powinien odrywać się wraz z taśmą. Wskazane byłoby łatwiej było odrywać taśmę ręcznie.

Usuwanie taśmy do tapingu

Należy wypracować technikę ręcznego odrywania pasków taśmy sztywnej i często ją ćwiczyć. Niektórzy fizjoterapeuci nie czują się zbyt pewnie, gdy muszą oderwać fragment taśmy rękami. W takim przypadku powinni mieć przy sobie narzędzia do cięcia taśmy, by praca szła szybko i bez problemów.

W niektórych przypadkach może wystąpić konieczność wykonania oklejenia jednej części ciała dwa lub trzy razy podczas jednego meczu. W takich wypadkach szybka para rąk da wam prawdziwą przewagę. Taśma, którą można przerywać wzdłuż, także zwiększa różnorodność zastosowań oklejania.

Aplikację taśmy sztywnej należy usunąć, gdy tylko zawodnik skończył trening lub udział w zawodach. Najlepiej usuwa się ją przy pomocy nożyczek/przecinaka do bandażu. Należy umieścić nożyczki nad miękką częścią kończyny (nie nad kością), wsunąć pod taśmę i przeciąć.

Usuwajcie taśmę, ciągnąc oderwaną część w kierunku jeszcze przyklejonej, jednocześnie delikatnie odciągając od niej skórę w przeciwnym kierunku. Nie odrywajcie pod kątem prostym do kończyny!

Zabieg należy przeprowadzić delikatnie i równo, nie szarpiąc. W szybkim i bezbolesnym usuwaniu taśm i bandaży może pomóc specjalny zmywacz kleju. Przyda się on także do starcia ze skóry wszelkich pozostałości taśmy.

Czym jest tapowanie dynamiczne?

W dzisiejszych czasach kinezjotaping (znany również pod polską nazwą plastrowania dynamicznego) coraz częściej jest akceptowany jako skuteczna strategia facylitacji sprawności sportowej.

Taśmy do kinezjotapingu to elastyczne plastry naśladujące ludzką skórę. Można je stosować w profilaktyce kontuzji sportowych, jako terapię dodatkową w rehabilitacji i narzędzie zwiększające sprawność sportową dzięki poprawionej giętkości i wzorcom ruchowym.

Taśmy dynamiczne nakłada się w taki sposób, by leżały wzdłuż mięśnia lub nerwu, można je aplikować na dowolną część ciała, nie ograniczają one swobody ruchu pacjenta.

Zastosowanie kinezjotapingu jednocześnie ułatwia redukcję obrzęku, poprawia krążenie limfy i krwi, a także przyczynia się, poprzez propriocepcję, do normalizacji funkcji mięśni oraz wsparcia więzadeł i ścięgien. W ten sposób uzyskujemy szybką redukcję bólu oraz poprawę funkcjonowania stawów i mięśni.

Zdecydowanie zaleca się, by fizjoterapeuta sportowy znał podstawowe zasady tapowania dynamicznego oraz jego zastosowania w pracy z kontuzjami sportowymi i wydolnością sportową.

To, jakiej metody czy materiału używamy, może mieć znaczenie, ale jeszcze ważniejsze jest, byśmy my, jako fizjoterapeuci, rozumieli, że samo oklejanie nie stanowi ostatecznej terapii, ale zawsze jest uzupełnieniem całościowego procesu rehabilitacji.

Naprawdę nie możemy ignorować olbrzymiego znaczenia tapowania jako narzędzia całościowej pracy z urazami sportowymi i poprawiania sprawności sportowców. Jego znaczenie staje się dwa–trzy razy większe, gdy taping wykonuje się podczas zawodów sportowych.

Fizjoterapeuta zawsze chce pomóc sportowcowi zachować sprawność w każdych warunkach – tak by mógł on wykorzystać swój maksymalny potencjał.

Przykłady taśm sztywnych. Zasada ich działania jest inna niż kinezjotapingu. Ich głównym zadaniem jest zapewnienie biernej stabilizacji stawu oraz kompresji (np. chroniącej przed narastaniem obrzęku). Z tego względu taśmy sztywne stosowane są doraźnie i należy ściśle przestrzegać czasu ich aplikacji.