Gimnastyka terapeutyczna u pacjentów z kostno-chrzęstnymi zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa

Zacznijmy od przypomnienia, że jednym z głównych objawów wspomnianego zespołu zwyrodnieniowego jest uogólnione usztywnienie mięśniowe, rozumiane jako rozległe nadmierne napięcie mięśniowe wykraczające znacznie poza dotknięty zmianami chorobowymi segment ruchowy kręgosłupa. Topograficznie sytuację tę można przedstawić za pomocą jednego z trzech niespecyficznych zespołów odruchowych mięśni: patologicznej stabilizacji ortostatycznej, lokomotorycznej i/lub wyprostno-przywiedzeniowo-nawrotnej synergii ręki.

Wymienione poniżej metody można stosować również bez uwzględnienia specyfiki topografii niespecyficznych zespołów odruchowych mięśni, wykonując ich wersje asymetryczne, najpierw w jedną, a następnie w drugą stronę, jeżeli ćwiczenie dopuszcza taką możliwość. Pomimo istnienia takiej opcji, naszym zdaniem takie postępowanie może nie mieć optymalnego wpływu na końcowy efekt leczenia. Zalecane jest powtarzanie każdego z opisanych ćwiczeń 5–10 razy.

Ćwiczenia mające na celu inhibicję synergii ortostatycznych

Inhibicja synergii ortostatycznej w pozycji leżącej

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, kończyny dolne ugięte w kolanach i stawach biodrowych, stopy oparte płasko na podłożu, pod miednicą podłożona poduszka; ramiona zgięte pod kątem prostym w stawach łokciowych i barkowych, barki maksymalnie zrotowane na zewnątrz, ręce w supinacji trzymają ciężarki (hantle o ciężarze 2–4 kg).

Pacjent mocno dociska kręgosłup lędźwiowy do powierzchni leżanki, utrzymując tę pozycję przez 30–60 sekund. Następnie rozluźnia się, układając ręce wraz z ciężarkami na leżance, na wysokości bioder. Po krótkiej przerwie wykonuje kolejne powtórzenie (ryc. 1).

Ryc. 1. Inhibicja synergii ortostatycznej w pozycji leżenia tyłem.

Hamowanie synergii ortostatycznej w pozycji leżącej na plecach poprzez falujące ruchy tułowia

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach na materacu, kończyny dolne ugięte w kolanach, ramiona wzdłuż tułowia. Pacjent lekko ugina kręgosłup piersiowy, unosząc klatkę piersiową (ryc. 2a) i próbując wyprostować odcinek szyjny kręgosłupa zgodnie z jego osią długą.

Po krótkim odpoczynku w pozycji wyjściowej pacjent próbuje docisnąć kręgosłup piersiowo-lędźwiowy do płaszczyzny podparcia, jednocześnie lekko unosząc kość krzyżową i ponownie "wyciągając wzdłuż" szyję (ryc. 2b). Obie pozycje należy utrzymać przez 10–15 sekund lub dłużej.

Ryc. 2. Inhibicja ortostatycznej synergii w pozycji leżenia na plecach poprzez falujące ruchy tułowia. a. przyprost kręgosłupa, b. dociskanie kręgosłupa do powierzchni leżanki.

Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez izometryczną trakcję kręgosłupa w pozycji stojącej

Pozycja wyjściowa: stojąca, kończyny dolne rozstawione na szerokość bioder. Pacjent wspina się na palce, wznosząc do góry ramię po stronie występowania niespecyficznego mięśniowego zespołu odruchowego i bólu oraz jednocześnie przesuwa środek ciężkości ciała na tożstronną kończynę dolną.

Utrzymując opisaną pozycję przez 4–6 sekund, pacjent próbuje "urosnąć", wyciągając osiowo wzdłuż odcinek szyjny kręgosłupa. Po krótkim odpoczynku w pozycji wyjściowej ćwiczenie należy powtórzyć dla przeciwległych kończyn. Podczas wykonywania ćwiczenia nie wolno wstrzymywać oddechu (ryc. 3).

Ryc. 3. Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez izometryczne rozciąganie wzdłużne kręgosłupa w pozycji stojącej.

Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez izometryczną trakcję kręgosłupa w pozycji leżącej

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na materacu, kończyny dolne proste, łokcie zgięte, ręce znajdują się w rzucie stawów barkowych. Pacjent powoli unosi głowę, próbując jednocześnie "wyciągnąć osiowo" kręgosłup szyjny, następnie pomagając sobie rękami, unosi obręcz barkową i górną część klatki piersiowej (miednica nie powinna odrywać się od materaca). Pozycję należy utrzymać przez 6–10 sekund, po czym następuje krótki odpoczynek w pozycji wyjściowej (ryc. 4).

Ryc. 4. Inhibicja ortostatycznej synergii izometrycznej – trakcja kręgosłupa w pozycji leżącej.

Hamowanie synergii ortostatycznej w pozycji siadu okrocznego na krześle

Pozycja wyjściowa: pacjent znajduje się w siadzie okrocznym na krześle lub ławeczce treningowej, opiera pięści na siedzeniu za plecami, kończyny dolne znajdują się w zgięciu. Podczas wydechu pacjent stara się płynnie wstać z krzesła, pomagając sobie rękami i "wydłużając osiowo" kręgosłup szyjny. Oddychanie powinno odbywać się swobodnie. Opisana pozycja jest utrzymywana przez 3–6 sekund, po czym następuje krótki odpoczynek w pozycji wyjściowej (ryc. 5).

Ryc. 5. Inhibicja synergii ortostatycznej w pozycji siadu okrocznego na krześle.

Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez ćwiczenia asymetryczne w pozycji leżącej

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, ipsilateralne podudzie znajduje się w zgięciu i jest oparte na kolanie drugiej kończyny dolnej ustawionej w wyproście. Pacjent pogłębia lordozę lędźwiową i odrywa miednicę od powierzchni leżanki, utrzymuje opisaną pozycję przez 5–10 sekund (ryc. 6), po czym powraca do pozycji wyjściowej.

Ryc. 6. Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez ćwiczenia asymetryczne w pozycji leżącej.

Inhibicja synergii ortostatycznej za pomocą ćwiczeń asymetrycznych w pozycji klęku podpartego

Pozycja wyjściowa: klęk podparty, powierzchnie dłoniowe rąk oparte na leżance, kończyny dolne zgięte w biodrach i kolanach pod kątem prostym. Pacjent wykonuje zgięcie boczne tułowia w kierunku występowania niespecyficznego zespołu odruchowego, co sprzyja rozciągnięciu mięśni przykręgosłupowych po stronie wypukłej. Poziom zgięcia bocznego w odcinku piersiowym kręgosłupa ustala się poprzez uniesienie lub obniżenie ramion. Dla dolnej części odcinka piersiowego ramiona są wyprostowane, a ręce opierają się na leżance (ryc. 7a); dla środkowej części odcinka piersiowego – ramiona są zgięte w stawach łokciowych, a pacjent podpiera się na przedramionach, na leżance (ryc. 7b), dla górnej części odcinka piersiowego – stawy barkowe i łokciowe są wyprostowane, kończyny górne są skrzyżowane i przekraczają linię pośrodkową ciała (ryc. 7c).

Faza pierwsza: pacjent wykonuje wdech i przez 9–11 sekund napina mięśnie grzbietu.

Faza druga: pacjent wykonuje wydech i przez 6–8 sekund rozluźnia się.

Ryc. 7. Inhibicja synergii ortostatycznej przez asymetryczne ćwiczenia w pozycji klęku podpartego
a. pozycja wpływająca na dolny odcinek kręgosłupa piersiowego,
b. pozycja wpływająca na środkowy odcinek kręgosłupa piersiowego,
c. pozycja wpływająca na górny odcinek kręgosłupa piersiowego.

Inhibicja synergii ortostatycznej za pomocą asymetrycznych ćwiczeń w pozycji leżenia przodem

Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, tułów wyprostowany znajduje się poza górną krawędzią leżanki do poziomu stawów biodrowych, kończyny dolne umocowane pasem stabilizacyjnym lub trzymane przez terapeutę. Krawędź promieniowa ręki po stronie niespecyficznego odruchu mięśniowego opiera się na mięśniach dolnej części pleców tuż nad talerzem biodrowym, przeciwległe ramię jest wyprostowane nad głową pacjenta. Pacjent próbuje unieść tułów w kierunku sufitu, jednocześnie dociskając rękę do grzbietu po stronie zespołu odruchowego i prowadząc przeciwległą kończynę górną w kierunku dogłowowym (ryc. 8).

Ryc. 8. Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez asymetryczne ćwiczenia w pozycji leżenia przodem.

Inhibicja synergii ortostatycznej poprzez wykorzystanie oddychania przeponowego z użyciem ciężarka

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, w okolicy pępka spoczywa ciężarek gimnastyczny o wadze co najmniej 3 kg. Pacjent oddycha brzuchem, próbując podnieść ciężar mięśniami przepony i kompresją brzucha podczas wdechu, następnie wstrzymuje oddech na kilka sekund, a pod koniec wykonywania powtórzenia maksymalnie rozluźnia się podczas wykonywania wydechu (ryc. 9a).

Uwaga: jeżeli z powodu bólu pacjent nie jest w stanie długo leżeć na plecach, ćwiczenie wykonuje się w pozycji leżenia przodem na cięższej piłeczce gimnastycznej. W tej pozycji pacjent wykonuje również przedłużony wdech torem brzusznym i maksymalnie rozluźnia się podczas fazy wydechu (ryc. 9b).

Ryc. 9. Inhibicja synergii ortostatycznej przez wykorzystanie oddychania przeponowego z ciężarkiem. a. ćwiczenie w pozycji leżenia tyłem, b. ćwiczenie w pozycji leżenia przodem.

Ćwiczenia mające na celu inhibicję synergizmów lokomotorycznych i ich elementów

Inhibicja synergii lokomotorycznej przez asymetryczne rotacje obręczy barkowej w pozycji klęku podpartego

Pozycja wyjściowa: klęk podparty, kontralateralne ramię obejmuje przeciwną stronę klatki piersiowej poniżej dołu pachowego. Pacjent wykonuje powtarzające się ruchy rotacyjne, starając się dosięgnąć stawem barkowym płaszczyzny podparcia po przeciwnej stronie (ryc. 10).

Ryc. 10. Inhibicja diagonalnej synergii lokomotorycznej prostowników poprzez wykorzystanie asymetrycznej rotacji obręczy barkowej w pozycji klęku podpartego.

Inhibicja synergii lokomotorycznej przez asymetryczne rotacje obręczy miednicy w pozycji klęku podpartego

Pozycja wyjściowa: klęk podparty, głowa opuszczona. Pacjent próbuje podciągnąć kolano po tej samej stronie w kierunku przeciwnej strony klatki piersiowej (ryc. 11).

Ryc. 11. Inhibicja diagonalnej synergii lokomotorycznej przez asymetryczne rotacje obręczy miednicy w pozycji klęku podpartego.

Inhibicja synergii lokomotorycznej poprzez naprzemienne unoszenie kończyn dolnych z pozycji klęku podpartego

Pozycja wyjściowa: klęk podparty, pacjent powoli unosi wyprostowaną kończynę dolną (naprzemiennie lewą i prawą); w tym samym czasie unosi także głowę (ryc. 12).

Ryc. 12. Inhibicja synergii lokomotorycznej poprzez naprzemienne unoszenie kończyn dolnych z pozycji klęku podpartego.

Inhibicja synergii lokomotorycznej w pozycji siedzącej "szczenięcej"

Pozycja wyjściowa: siad na piętach, wyprostowane ramiona opierają się na rękach umieszczonych przed stawami kolanowymi, broda przyciśnięta do klatki piersiowej. Pacjent powoli siada "jak szczenię" – na biodrze, po stronie występowania niespecyficznego odruchu mięśniowego, próbując w ten sposób rozciągnąć napięte i bolesne mięśnie (ryc. 13).

Ryc. 13. Inhibicja diagonalnej synergii lokomotorycznej prostowników w pozycji siedzącej "szczenięcej".

Inhibicja synergii lokomotorycznej za pomocą ćwiczenia "indyjski krok"

Pozycja wyjściowa: stanie, pacjent wykonuje zgięcie kończyny dolnej, odrywając ją od podłoża zgodnie z wyprostną diagonalną synergii lokomotorycznej. Unosi przy tym tożstronną kończynę górną nad głowę. Stabilizując tę pozycję, pacjent kilkakrotnie unosi się na palcach kończyny podporowej, próbując sprężystymi ruchami wyciągnąć ramię jeszcze wyżej w górę. Podczas wykonywania ćwiczenia oddychanie powinno odbywać się swobodnie. Ćwiczenie powtarza się, zmieniając stronę zaangażowanych kończyn (ryc. 14).

Ryc. 14. Inhibicja synergii lokomotorycznej z wykorzystaniem ćwiczenia "indyjski krok".

Inhibicja synergii lokomotorycznej poprzez diagonalne przywodzenie biodra w pozycji leżącej

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach na materacu; obie ręce obejmują kolano kończyny dolnej, po stronie której występują dolegliwości; kończyna dolna zgięta w kolanie i stawie biodrowym; przeciwległa kończyna dolna jest również zgięta w stawie kolanowym i opiera się stopą na płaszczyźnie podparcia. Pacjent obiema rękami przyciąga udo po problematycznej stronie do przeciwnej strony klatki piersiowej i jednocześnie unosi miednicę, podpierając się na drugiej kończynie dolnej (ryc. 15).

Ryc. 15. Inhibicja synergii lokomotorycznej poprzez diagonalne przywodzenie uda w pozycji leżącej.

Inhibicja synergii lokomotorycznej w pozycji siedzącej na krześle

Pozycja wyjściowa: siedzenie na krawędzi krzesła, kolana odwiedzione, ugięte ramiona. Pacjent opiera się na kończynie dolnej po stronie niespecyficznego synergizmu mięśniowego i wznosi ramię po przeciwnej stronie do przodu i do góry (przeciwległa ręka spoczywa na udzie kończyny dociskanej do podłoża); pacjent jednocześnie próbuje "wydłużyć" osiowo kręgosłup szyjny (ryc. 16).

Ryc. 16. Inhibicja synergii lokomotorycznej w pozycji siedzącej na krześle lub ławeczce.

Ćwiczenia mające na celu inhibicję synergii wyprostu-przywodzenia-nawrotu kończyny górnej i jej elementów

Inhibicja synergii prostowników-przywodzicieli i pronatorów poprzez obustronną wymuszoną pronację przedramion

Pozycja wyjściowa: stojąca, obydwie kończyny górne wzniesione, ręce zaciśnięte w pięści. Pacjent wykonuje dużą rotację wewnętrzną przedramion, jednocześnie rotując wewnętrznie ramiona; pozostaje przez pewien czas w uzyskanej w ten sposób pozycji końcowej. Dla wykorzystania inercji ruchu można wykorzystać hantelki o wadze 2–4 kg (ryc. 17).

Ryc. 17. Inhibicja synergii wyprostno-przywiedzeniowo-nawrotnej kończyn górnych przez obustronną wymuszoną pronację przedramion.

Inhibicja synergii wyprostno-przywiedzeniowo-pronacyjnej za pomocą obustronnej pronacji przedramion w łańcuchu zamkniętym

Pozycja wyjściowa: stojąca, palce splecione w "zamek" (łańcuch zamknięty) i skierowane powierzchniami dłoniowymi w dół, ręce umieszczone na szczycie głowy (ryc. 18a). Pacjent prostuje przedramiona w stawach łokciowych, unosząc splecione ręce nad głowę, jednocześnie wykonuje pronację przedramion w możliwie dużym zakresie, obracając przy tym strony dłoniowe rąk do góry. Pacjent wspina się na palcach i wyciąga osiowo ciało do góry, starając się nie zwiększać podczas tego manewru lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ryc. 18b).

Ryc. 18. Inhibicja synergii mięśniowej wyprostu-przywiedzenia-nawrotu przedramion w obustronnej pronacji w łańcuchu zamkniętym. a. pozycja wyjściowa, b. pozycja końcowa.

Inhibicja synergii prostowników-przywodzicieli-pronatorów za pomocą trzymania hantli w pozycji leżącej

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych i biodrowych, stopy ustawione płasko na podłożu;

1. pozycja do rozluźnienia górnego odcinka szyjnego kręgosłupa,
2. pozycja do rozluźnienia środkowego odcinka szyjnego kręgosłupa,
3. pozycja do rozluźnienia dolnego odcinka szyjnego kręgosłupa.

Faza pierwsza: ramiona zgięte pod kątem prostym w stawach łokciowych i barkowych, barki maksymalnie zrotowane wewnętrznie, przedramiona skierowane do dołu, w pronacji, ręce zaciśnięte w pięści trzymają hantle (2–4 kg). Pacjent, starając się nie odrywać łopatek od leżanki i nie zwiększając lordozy lędźwiowej, utrzymuje opisaną pozycję przez 30–60 sekund. Następnie rozluźnia się, ręce z hantlami układa na leżance na wysokości bioder, wykonując krótką przerwę (ryc. 19a).

Faza druga: ramiona maksymalnie odwiedzione, tak aby przedramiona mogły być skierowane nad głowę pod kątem prostym względem ramion; przedramiona ustawione w supinacji, ręce zaciśnięte w pięści trzymają hantle. Ćwiczenie należy powtórzyć zgodnie z instrukcją terapeuty (ryc. 19b).

Ryc. 19. Inhibicja synergii wyprostu-przywiedzenia-pronacji przedramion – trzymanie hantli w pozycji leżącej a. faza pierwsza, b. faza druga.

Inhibicja synergii prostowników-przywodzicieli-pronatorów z wykorzystaniem odruchów równoważnych, siły grawitacji i bezwładności

Pozycja wyjściowa: stojąca, pacjent oburącz trzyma nad głową hantle o masie 2–4 kg. Pacjent porusza nimi lekko do przodu i do tyłu, starając się nie zwiększać lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i nie zmieniać pozycji tułowia, a zwłaszcza miednicy (ryc. 20).

Ryc. 20. Inhibicja synergii prostowników-przywodzicieli-pronatorów kończyn górnych za pomocą odruchów równoważnych oraz siły grawitacji i bezwładności.

Ćwiczenia rozluźniające mięśnie szyi i obręczy barkowej

Rozluźnienie górnego aktonu mięśnia czworobocznego, mięśnia dźwigacza łopatki, prostowników szyi i głowy

Pozycja wyjściowa: stojąca lub siedząca; przedramię po stronie napiętych mięśni zostaje zgięte w stawie łokciowym i ustawione horyzontalnie przed klatką piersiową, łokieć skierowany do przodu; lordoza w odcinku szyjnym zniesiona, podbródek przyciągnięty do szyi, w pobliżu chrząstki tarczowatej, wzrok ufiksowany na górnej wardze. Na tyle, na ile jest to możliwe bez bólu, pacjent powoli rotuje głowę w kierunku napiętych mięśni i zgiętego ramienia, utrzymując uzyskaną w ten sposób pozycję przez 10–15 sekund. Po krótkiej przerwie (3–5 sek.) ćwiczenie należy powtórzyć. Technika sprzyja silnemu napięciu izometrycznemu połączonych ze sobą synergizmem mięśni szyi i obręczy barkowej, a także ich autorelaksację następującą po fazie napięcia.

Uwaga: jeżeli łokieć zgiętego ramienia znajduje się na wysokości nosa, technika ta sprzyja głównie rozluźnieniu segmentów ruchowych kręgosłupa zlokalizowanych w górnym odcinku szyjnym (ryc. 21a), gdy łokieć znajduje się na wysokości ust – sprzyja głównie rozluźnieniu segmentów ruchowych kręgosłupa zlokalizowanych w środkowej części kręgosłupa szyjnego (ryc. 21b), a gdy łokieć znajduje się na poziomie brody – technika oddziałuje głównie na dolne segmenty ruchowe kręgosłupa szyjnego (ryc. 21c).

Ryc. 21. Rozluźnienie: a. górnej części mięśnia czworobocznego (m. trapezius), b. mięśnia dźwigacza łopatki (m. levator scapulae), c. prostowników szyi i głowy.

Rozluźnienie górnej części mięśnia czworobocznego, mięśnia dźwigacza łopatki i rotatorów poszczególnych segmentów ruchowych kręgosłupa szyjnego

Pozycja wyjściowa: stojąca lub siedząca; przeciwstronną ręką pacjent obejmuje łokieć kończyny górnej strony napiętych mięśni i w ten sposób zbliża ją do przeciwległego barku (tak, że przedramię i ręka kończyny po stronie napiętych mięśni znajdują się na wysokości przeciwległej łopatki). W tym samym czasie pacjent rotuje głowę w przeciwnym kierunku (ryc. 22).

Uwaga: skupienie oddziaływania na określonym poziomie odcinka szyjnego kręgosłupa odbywa się w taki sam sposób, jak opisano w poprzednim ćwiczeniu.

Ryc. 22. Rozluźnienie górnej części mięśnia czworobocznego, mięśnia dźwigacza łopatki i rotatorów poszczególnych segmentów ruchowych kręgosłupa szyjnego.

Niespecyficzne rozluźnienie długich mięśni szyi

Pozycja wyjściowa: leżenie na zajętym boku, z poduszką lub przedramieniem ręki umieszczonym pod uchem. Pacjent dociska głowę do podłoża, starając się jednocześnie lekko zgiąć odcinek piersiowy i lędźwiowy kręgosłupa tak, aby powstały w ten sposób łuk skierowany był do góry. Uwaga pacjenta powinna być skupiona na mięśniach szyi (ryc. 23).

Ryc. 23. Niespecyficzne rozluźnienie długich mięśni szyi.

Rozluźnienie mięśni międzyłopatkowych, prostowników szyi i głowy

Pozycja wyjściowa: stojąca przy ścianie; w celu zniesienia lordozy odcinka szyjnego między częścią potyliczną a ścianą należy umieścić niewielką poduszkę (można użyć także cienkiej książki lub zeszytu). Pacjent lekko ugina stawy kolanowe, co pozwala mu na wypłaszczenie lordozy lędźwiowej i przybliżenie kręgosłupa lędźwiowego do ściany; następnie, utrzymując opisaną pozycję, próbuje wypłaszczyć kifozę piersiową i uzyskać kontakt obu łopatek ze ścianą (ryc. 24a). Nie zmieniając przyjętej pozycji głowy i tułowia, pacjent powoli prostuje kończyny dolne. Z tej pozycji osoba ćwicząca unosi obydwa barki (ruch elewacji), próbując zbliżyć je do uszu (ryc. 24b). Gdy ćwiczenie wykonywane jest w wolnym tempie, sprzyja silnemu odruchowemu napięciu izometrycznemu mięśni szyi i międzyłopatkowych, a następnie ich inhibicji.

Ryc. 24. Rozluźnienie mięśni międzyłopatkowych, prostowników szyi i głowy: a. przyjęcie pozycji startowej, b. wykonywanie ćwiczenia.

Specyficzne rozluźnienie mięśni obszaru szyjno-potylicznego

Pozycja wyjściowa: stojąca lub siedząca, ręka pacjenta ciasno obejmuje okolicę karku w taki sposób, że jej brzeg łokciowy i mały palec znajdują się bezpośrednio pod podstawą kości potylicznej i poniżej wyrostków sutkowatych (procc. mastoidei). Drugą ręką pacjent stabilizuje żuchwę od dołu. Pacjent otwiera usta przeciwko oporowi stawianemu przez rękę; przy tym manewrze występuje tendencja do odruchowego wyprostu głowy pod postacią jej lekkiego odchylenia (skinięcia) do tyłu. Solidne ustabilizowanie potylicy zapobiega temu ruchowi, przyczyniając się do izometrycznego napięcia mięśni potylicznych (ryc. 25).

Uwagi: oddziaływanie ćwiczenia można skupić na mięśniach segmentów górnych i środkowych odcinka kręgosłupa szyjnego. W tym celu łokciowa krawędź ręki i jej mały palec obejmują okolicę tyłu szyi na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi segmentu ruchowego, który ma być poddany ćwiczeniu. Ręka znajdująca się na brodzie nie zmienia swojego położenia. Jeśli technika wykonywana jest powoli, z umiarkowanym wysiłkiem – sprzyja rozluźnieniu mięśni; jeśli wykonanie jest szybkie, przy wprowadzeniu maksymalnego napięcia – oferuje trening siły i wytrzymałości mięśni hipermobilnego segmentu ruchowego kręgosłupa.

Ryc. 25. Ukierunkowane rozluźnienie mięśni szyjno-potylicznych.

Rozluźnienie mięśnia piersiowego większego i górnej części mięśnia czworobocznego

Pozycja wyjściowa: siedzenie na krześle, ręce swobodnie zwieszone pomiędzy udami. Podczas wdechu pacjent opuszcza obręcz barkową w dół i przesuwa ją do przodu, pozostając przez jakiś czas w uzyskanej w ten sposób pozycji. Ćwiczenie wspomaga poizometryczną inhibicję stabilizatorów łopatki i rotatorów barku (ryc. 26).

Ryc. 26. Rozluźnienie mięśni piersiowych większych i górnej części mięśnia czworobocznego.

Rozluźnienie mięśnia zębatego przedniego i piersiowego mniejszego przy pomocy docisku łokci w kierunku odgłowowym-doogonowym

Pozycja wyjściowa: siedzenie na krześle, przedramiona zgięte w stawach łokciowych, ramiona przywiedzione do tułowia, strony dłoniowe rąk skierowane ku górze (ryc. 27). Pacjent dociska łokcie w kierunku wyimaginowanej lub rzeczywistej płaszczyzny podparcia (na przykład naciska na podłokietniki krzesła).

Uwagę należy skupić na przedniej powierzchni klatki piersiowej (w przypadku rozluźnienia mięśni piersiowych większych) lub na jej bocznych aspektach, tuż poniżej pach (w przypadku rozluźnienia mięśni zębatych przednich).

Ryc. 27. Rozluźnienie mięśnia zębatego przedniego i piersiowego mniejszego przy pomocy docisku łokci w kierunku odgłowowym-doogonowym.