Osteopatyczne leczenie skoliozy młodzieńczej

Przedstawiamy niektóre opcje leczenia skoliozy za pomocą technik osteopatycznych. Niemożliwe jest zaprezentowanie wszystkich możliwości terapeutycznych z należną im starannością, dlatego skoncentrujemy się na osobistych doświadczeniach terapeutycznych.

Uwzględniamy przy tym aktualną wiedzę teoretyczną dotyczącą powstawania i progresji skolioz oraz przesłanki etiologiczne, które naszym zdaniem są istotne z osteopatycznego punktu widzenia, nawet jeżeli jeszcze nie weszły do kanonu wiedzy akademickiej, do którego odnosi się współczesna medycyna.

Koncentrujemy się na leczeniu młodzieńczej skoliozy idiopatycznej, choć przytoczone techniki mogą być stosowane również w innych typach skoliozy, np. u osób dorosłych.

Jakie mogą być następstwa skoliozy?

• dotkliwe bóle pleców
• napięcia rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych
• zaburzenia mechaniki oddychania
• przeciążenia i zwiększony wydatek energetyczny
• zaburzenia ciśnień klatki piersiowej i jamy brzusznej
• zwapnienia
• garb żebrowy 
• wał lędźwiowy
• przemieszczenie narządów wewnętrznych

Cechy szczególne układu powięziowego i korelacja z anatomiczną topografią narządów

Jeśli spojrzymy na różne przejawy skoliozy z trójwymiarowej – "wolumetrycznej" – perspektywy, wyraźnie dostrzeżemy związek między anatomiczną topografią narządów a skrzywieniem kręgosłupa.

Zgodnie z wiedzą pochodzącą z embriogenezy poszczególne narządy we wczesnym rozwoju podążają wyznaczoną genetycznie jednoznaczną ścieżką przemieszczania się (tzw. embrionalna migracja narządów – przyp. red.). Wydaje się, że wspomniane odchylenia od "pierwotnego planu" są szczególnie istotne w przypadku jednostronnego przemieszczenia narządów podprzeponowych.

Jeśli żołądek jest ustawiony w kierunku linii pośrodkowej i wykazuje silne połączenia powięziowe z torebką wątroby, sytuacja taka wpływa na trójwymiarową aktywność przepony oddechowej. Podczas wydechu przepona nie znajduje oparcia po lewej stronie na żołądku.

W trakcie tej "podróży" narządy muszą znaleźć swoje miejsce w jamach ciała. Każde odchylenie od właściwej topografii narządu, które ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, możemy uznać za jeden z istotnych aspektów przyczyniających się do rozwoju pewnych form skoliozy.

Analogiczna sytuacja pojawia się, gdy wątroba z prawej strony jest zanadto przesunięta w kierunku linii pośrodkowej. Wówczas prawa część przepony oddechowej nie uzyskuje oparcia na wątrobie podczas wydechu.

Podstawowy mechanizm biomechaniczny, do którego odnosimy się w tym miejscu, staje się jasny, gdy weźmiemy pod uwagę, że ciśnienie hydrostatyczne w jamie brzusznej (otrzewnej) jest znacznie wyższe niż w przestrzeni wewnątrz klatki piersiowej, powyżej przepony.

Zgodnie z naszą hipotezą przyczyną nieregularnego ułożenia narządów (tj. innego niż u większości populacji, niezgodnego z tzw. normą biologiczną – przyp. red.) jest niepełna migracja narządowa we wczesnym okresie życia zarodka.

W praktyce klinicznej dość często obserwujemy przemieszczenie żołądka. Osiąganie przez ten narząd prawidłowego ustawienia rozpoczyna się we wczesnej fazie embrionalnej od wykonania rotacji o 90° wokół osi pionowej. Proces ten kończy się pochyleniem żołądka w lewo, dzięki czemu narząd znajduje swoje prawidłowe położenie topograficzne w obrębie jamy brzusznej.

Nasza hipoteza musiałaby zostać poparta dokumentacją ultrasonograficzną, która rejestrowałaby topografię narządów od okresu noworodkowego do końca okresu dojrzewania. Pewne informacje wspierające przytoczoną hipotezę można by było również uzyskać z dokumentacji zabiegów operacyjnych przeprowadzanych w obszarze jamy brzusznej.

Hipoteza mogłaby dotyczyć nie tylko położenia poszczególnych narządów, lecz także uwzględniać przestrzenne interakcje pomiędzy przestrzenią wewnątrzotrzewnową i zaotrzewnową oraz przenoszenie sił między różnymi narządami. Zagadnienie to należałoby dokładniej zbadać także w odniesieniu do serca i płuc.

Czy występują ruchy mózgu?

Spojrzenie na układ nerwowy z perspektywy mechanistycznej nie jest niczym nowym. Idea "niekorzystnego napięcia mechanicznego" sięga A. Breiga. Jej historia zaczęła się pod koniec lat 50. ubiegłego stulecia, kiedy dr Breig uważnie przyjrzał się wynikom badań mózgu.

Zauważył, że niektóre klipsy, założone na mózgowe naczynia krwionośne pacjenta, zmieniły swoje położenie. Oznaczało to, że położenie przedoperacyjne i pooperacyjne naczyń krwionośnych było nieco inne. Obserwacja ta stanowiła dowód świadczący o występowaniu ruchów mózgu.

Nie mogło być inaczej, ponieważ naczynia krwionośne i tkanka nerwowa stanowią pod względem anatomicznym integralną całość. W badaniu na zwłokach Louis odkrył znaczne zmiany długości kanału kręgowego między końcowym zakresem zgięcia a wyprostu ("Slump Test"). Całkowita różnica długości wynosi 5–7 cm i jest większa po stronie grzbietowej niż brzusznej.

Także w przypadku zgięcia bocznego kanał kręgowy wydłuża się po stronie wypukłej i skraca po stronie wklęsłej. W ten sposób wykazano także kierunek zachodzenia ruchu opon mózgowych względem mechanicznego obszaru granicznego kanału kręgowego.

Terapia nici końcowej - leczenie operacyjne w zespole zakotwiczenia rdzenia

U pacjentów z zespołem zakotwiczenia rdzenia podstawowym sposobem leczenia operacyjnego jest usunięcie nici końcowej (filum terminale), co pozwala na przywrócenie normalnego napięcia. Yamada stwierdził, że funkcje motoryczne i sensoryczne ulegają poprawie, jeśli operacja zostanie przeprowadzona przed nieodwracalnymi uszkodzeniami neurologicznymi.

Natychmiastowa poprawa u pacjentów z jamistością rdzenia po przecięciu nici końcowej może być spowodowana złagodzeniem napięcia i ucisku na tkankę rdzeniową otaczającą jamę (torbiel), co prowadzi do zmniejszenia niedokrwienia rdzenia kręgowego i zminimalizowania efektu masy guza.

Neurochirurg Alf Breig jako pierwszy opisał mechanikę rdzenia kręgowego (neurodynamikę) w następujący sposób: "Należy zwrócić uwagę, że tkanka nerwowa porusza się w stosunku do opony twardej, a opona twarda – w stosunku do kanału kręgowego. Zmiany napięcia można rozpoznać po kształcie naczyń krwionośnych".

Butler i Shacklock mówili w tym kontekście o neurodynamice klinicznej. Barral i Croibier rozszerzyli opisane podejście na system opon mózgowych i używają terminu dynamika błon układu nerwowego.

Leczenie aspektów neurologicznych idiopatycznej skoliozy młodzieńczej

Terapia mózgu w skoliozie ma na celu osiągnięcie równowagi między prawą i lewą półkulą. Stres prowadzi do zaburzeń równowagi tego obszaru i może być jednym z czynników przyczyniających się do powstania skoliozy.

Osteopata stosuje techniki indukcji, wykorzystując zasadę przemieszczania punktu równowagi jako punktu obrotu, aby w ten sposób doprowadzić do zrównoważenia prawej i lewej półkuli.

Kompresja trzeciej komory mózgu, opisana przez Liema, zapewnia równowagę między układem ergotropowym i trofotropowym oraz równoważy podwzgórze (hipothlamus). Korekcja kręgosłupa piersiowego i pnia współczulnego (truncus sympathicus) wpływa na aktywność obwodowego współczulnego układu nerwowego.

Podwzgórze wywiera wpływ na funkcje układu hormonalnego. Wykazano, że w przypadku młodzieńczej skoliozy idiopatycznej występuje asymetryczna wrażliwość niektórych hormonów, takich jak leptyna.

Dysfunkcja podwójnej triady - przyczyna skoliozy

Na szczególną uwagę zasługuje podwójna triada. Podwójna triada wynika z interakcji pomiędzy oczami, układem równowagi ciała i górnym odcinkiem szyi. Mówimy o podwójnej triadzie, ponieważ wszystkie wymienione elementy mają zarówno komponenty motoryczne, jak i sensoryczne.

Dysfunkcja w jednej lub kilku częściach triady zaburza regulację układu posturalnego, co może prowadzić do asymetrycznej regulacji napięcia mięśni kręgosłupa i skutkować rozwojem skoliozy.

Leczenie skoliozy - na co zwrócić uwagę?

Leczenie skoliozy obejmuje:

• trening
• kinezyterapię
• masaż
• zabieg chirurgiczny (w zaawansowanych stadiach)