Osteopatyczne wspomaganie rozwoju żuchwy

Aby osteopata mógł zrozumieć, kiedy i w jakich sytuacjach może podjąć interwencję, musi najpierw szczegółowo poznać specyfikę rozwoju narządu żucia. Slavicek przedstawił to zagadnienie całościowo w swojej książce "Narząd żucia", którą poświęcił rozwojowi całego układu, a nie szczegółowemu opisowi morfologii poszczególnych zębów. W dalszej części artykułu skupimy się głównie na taktyce postępowania, a nie na opisie pojedynczych technik.

Wartość współpracy między ortodontą a osteopatą jest nie do przecenienia. Jest ona bardzo istotna, ponieważ w pewnych okolicznościach zabiegi ortodontyczne mogą sprzyjać powstawaniu dysfunkcji.

Wczesna terapia osteopatyczna może mieć decydujący wpływ na rozwój twarzoczaszki. Oprócz korzyści związanych z aparatem zębowym odpowiednio prowadzona opieka osteopatyczna może być również przydatna w przypadku zaburzeń połykania i rozwoju mowy.

Jak wygląda rozwój dziecka w pierwszych trzech miesiącach życia?

Rozwój dziecka w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia zdeterminowany jest głównie przez funkcje związane z oddychaniem, przyjmowaniem pożywienia i wydawaniem prymitywnych dźwięków. Zmysł słuchu jest już dojrzały i staje się istotnym odbiorcą bodźców.

Czaszka wykazuje znaczną dysproporcję co do wielkości i objętości na korzyść części mózgowej. Szczęka i żuchwa są bezzębne. Listewki zębowe są już wstępnie uformowane, obecne są zawiązki zębów stałych.

Stawy skroniowo-żuchwowe mają postać stawów płaskich – ślizgowych. Dołek w obrębie kości skroniowej jest ledwo zaznaczony. Żuchwa jest ustawiona niemalże poziomo. Ten kształt jest optymalny dla ruchów ssących występujących podczas pobierania pokarmu z piersi.

Jest to w zasadzie ruch czysto protruzyjny i retruzyjny, a zatem prawie, choć nie całkowicie, dwuwymiarowy. Ruch ssania polega na energicznym zamykaniu i szybkim cofaniu żuchwy, po którym następuje proces połykania. Odpowiada on poniekąd perystaltyce jelit.

Głównymi mięśniami uczestniczącymi w tym akcie są mięśnie skrzydłowe boczne (mm. pterygoidei laterales), język, policzki i mięśnie warg. Podczas ssania piersi układ ten jest obciążany symetrycznie.

Od około 3. miesiąca życia pojawia się pozycja leżenia na brzuchu z podparciem na przedramionach i okolicy spojenia łokciowego, której towarzyszy odchylenie (reklinacja) głowy. Stanowi ona bodziec do wyprostu kręgosłupa.

Ciężar tułowia musi zostać przemieszczony w kierunku ogonowym, aby ramiona mogły wysunąć się do przodu. Jest to tzw. pierwsza faza wyprostu. Aby była ona możliwa, dziecko potrzebuje odpowiedniej mobilności dna jamy ustnej, powięzi szyi, klatki piersiowej i płuc, przepony, XII żeber i mięśni lędźwiowych przyczepiających się do bioder.

Blomberg wykazuje, że opisany proces wyprostu i rytmiczne ruchy dziecka wykonywane w tej pozycji przyczyniają się znacząco do redukcji prymitywnych odruchów i pobudzają móżdżek do dalszego rozwoju.

Terapia osteopatyczna w pierwszych trzech miesiącach życia 

W kanale rodnym czaszka dziecka ulega istotnym deformacjom pod wpływem oddziaływania różnych sił. Zwykle sytuacja ta poprawia się po porodzie, gdy dziecko jest zdrowe. Elementem korygującym są ruchy oddechowe i przepływ płynów (mózgowo-rdzeniowego, krwi, limfy).

Tym niemniej komplikacje podczas porodu mogą obniżyć witalność dziecka do tego stopnia, że procesy autokorekcji nie mogą zachodzić w optymalnym zakresie. Z tego powodu pierwszym aspektem, na który należy zwrócić uwagę, jest witalność noworodka. Synchronizacja wszystkich przepon może doprowadzić do poprawy ogólnej kondycji.

Kluczowe znaczenie ma górny otwór klatki piersiowej. Pierwszy okres życia jest momentem, w którym zachodzą olbrzymie zmiany w obszarze serca i jego funkcji.

Należy również zwrócić uwagę na obszar miednicy i jej przeponę, która jest istotna nie tylko ze względu na rozwój bioder, lecz także przyczepy mięśnia biodrowo-lędźwiowego, więzadła podłużnego przedniego i jego związek z odnogami przepony i oraz z ważnymi strukturami, przez które przechodzi aorta.

Przepona jest nie tylko miejscem, przez które przechodzą istotne struktury neurologiczne i naczyniowe, lecz także głównym mięśniem oddechowym, kształtowanym już podczas pierwszego krzyku. Z tego powodu w obszarze przepony należy również poszukiwać śladów traumy okołoporodowej.

Uwolnienie opon mózgowia jest niezbędne, aby umożliwić swobodny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego i niezakłócony rozwój ośrodkowego układu nerwowego.

Nadmierne napięcie w obojczykach może powodować problemy z powrotem krwi żylnej, ale także z przepływem krwi tętniczej w kierunku głowowym i ogonowym. Obszar górnego otworu klatki piersiowej i zlokalizowane w jego pobliżu struktury, takie jak układ wieszadłowy serca i płuc, a także tchawica i przełyk wraz z nerwami błędnymi, są ściśle połączone z dnem jamy ustnej.

W kierunku ogonowym poprzez śródpiersie istnieje ścisłe połączenie z przeponą oraz dalej, z miednicą – za pośrednictwem mięśni lędźwiowych większych i więzadła podłużnego przedniego.

Z kolei dno jamy ustnej i żuchwa są silnie połączone neurologicznie – za pośrednictwem nerwu trójdzielnego i podjęzykowego – z rdzeniem kręgowym i rdzeniem przedłużonym oraz ich różnorodnymi funkcjami.

Połączenie szczytowo-potyliczno-obrotnikowe (OAA) może być rozpatrywane w kategoriach narządów zmysłów, ponieważ pozycja głowy w przestrzeni jest związana ze wzrokiem i bodźcami docierającymi ze zmysłu równowagi i poniekąd słuchu.

Napięcia z podstawy czaszki mogą przenosić się na chrząstkozrost klinowo-podstawny (synchondrosis sphenobasilaris) przez oponę twardą rdzeniową i otwór wielki (foramen magnum), a także za pośrednictwem powięzi gardłowo-podstawnej (fascia pharyngobasilaris). Należy przy tym pamiętać, że płyty kształtujących się kości czaszki nadal niczym wyspy (czy też płyty kontynentalne) dryfują w oponach.

Aktualne badania pokazują, że płyn mózgowo-rdzeniowy i płyn śródmiąższowy podążają szlakami okołonaczyniowymi, przepływając również przez obszar opon mózgowych, które w związku z tym są także istotne dla procesu oczyszczania się ośrodkowego układu nerwowego. Z tego względu siły skręcające, działające w obrębie płytek kostnych czaszki, zawsze oddziałują na opony mózgowe.

W wyniku zmian strukturalnych w obszarze okolicy serca i zmian w przepływie krwi bardziej prawdopodobne jest występowanie dysfunkcji po lewej stronie.

Przy ocenie czaszki sprawdza się jej myślowy podział na cztery kwadranty – zarówno w widoku z góry, jak i w widoku z przodu. Dzięki takiemu postępowaniu można dostrzec, między którymi obszarami czaszki powstało napięcie; w widoku z góry można m.in. spostrzec napięcia śródkostne kości ciemieniowych po użyciu kleszczy porodowych, natomiast przyjrzenie się od przodu pozwoli wychwycić asymetryczne przesunięcie żuchwy w przypadku krwiaka w obszarze mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (m. sternocleidomastoideus). Taka sytuacja prowadzi również do dysfunkcji w obszarze kości skroniowej i oczodołu.

Skręcenia (torsje) chrząstkozrostu klinowo-podstawnego z pewnością mają konsekwencje dla późniejszego rozwoju płaszczyzny zgryzowej, ponieważ szczęka nie może wówczas optymalnie rozwijać się w kierunku poprzecznym po stronie dysfunkcji.

U niemowląt często obserwuje się występowanie następującego łańcucha lezji (zmian): dysfunkcje w obszarze lewego obojczyka, w osierdziu, lewej kopule przepony i w okolicy rękojeści mostka (manubrium sterni), następnie ku górze – po lewej stronie dna jamy ustnej, w obszarze lewego szwu potyliczno-sutkowego (sutura occipitomastoidea), lewej kości skroniowej (także śródkostne), lewego oczodołu, lewego skrzydła większego (ala major) kości klinowej, szwu nosowego (sutura nasalis), sierpa mózgu (falx cerebri) i sierpa móżdżku (falx cerebelli).

Rozwój dziecka po 6 miesiącu życia