Powrót do sportu po całkowitej artroplastyce stawu biodrowego

Wprowadzenie

Alloplastyka (endoprotezoplastyka) stawu biodrowego (THA – total hip arthroplasty) jest jedną z najczęstszych i stosowanych z powodzeniem procedur ortopedycznych. Zapotrzebowanie na nią jest wysokie, bowiem w 2015 r. tylko w krajach OECD wykonano ponad 1,8 miliona operacji THA²⁸. Od 2000 r. liczba zabiegów THA wzrosła globalnie średnio o 30%, przy czym istnieją różnice między poszczególnymi państwami i w niektórych z nich zaobserwowano nawet pięciokrotny wzrost²⁷. Przewiduje się, że do 2030 r. zapotrzebowanie na THA wzrośnie jeszcze o 71%, osiągając w samych tylko Stanach Zjednoczonych szacunkowy poziom 635 tysięcy zabiegów rocznie³³.

Co ciekawe, pojawiła się młodsza populacja pacjentów, co wykazał największy zaobserwowany bezwzględny wzrost liczby wykonanych zabiegów u pacjentów w wieku poniżej 65 lat i największy procentowy wzrost demograficzny w przedziale wiekowym 45-54 lat²⁸. Ponadto średni wskaźnik wykorzystania u młodszych pacjentów (3,9%) jest prawie 7-krotnie wyższy w porównaniu do starszych pacjentów (0,6%)²⁸.

Największym wyzwaniem, jakie przed nami stoi, jest powrót pacjentów do pożądanego poziomu aktywności, który przeważnie jest wyższy w młodszej populacji niż u osób starszych¹⁵. Dotychczas pacjenci po THA oczekiwali po prostu ulgi w bólu i odzyskania komfortu psychicznego, będących efektem poprawy sprawności fizycznej¹⁵. Jednak oczekiwania pooperacyjne we wszystkich grupach wiekowych ewoluują i nasila się pragnienie powrotu do wysoce wymagającej pracy i aktywności fizycznej¹⁵.

Możliwość powrotu do sportu (RTS – return to sports) jest trzecią co do ważności kwestią dla pacjentów oczekujących na THA, zaraz po złagodzeniu bólu i poprawie zakresu ruchu^6,15. Badania wskazują, że 34,9% pacjentów oczekujących na THA uprawia sport i możliwość kontynuowania go jest jednym z najważniejszych oczekiwań^6,40.

Aktywny tryb życia przynosi ogromne korzyści zdrowotne, a efekty funkcjonalne przeprowadzenia THA są lepsze u pacjentów uprawiających sport^32,39. Dodatkowo brak aktywności po THA może skutkować otyłością, zmniejszeniem masy mięśniowej oraz pogorszeniem funkcji koordynacyjnych i proprioceptywnych³². Podczas gdy większość pacjentów powraca do sportu lub zwiększa poziom aktywności po THA, niektórzy pozostają ostrożni i ograniczają swoją aktywność¹⁵. Najczęściej zgłaszanym powodem, dla którego pacjenci nie wracają do uprawiania sportu, są zalecenia lekarskie, a nie ograniczenia ruchowe¹⁵.

Pomimo korzyści płynących z aktywności sportowej niechęć do zalecania uprawiania sportu po THA nie jest bezpodstawna, jako że aktywność sportowa może zwiększać ryzyko występowania powikłań^16,19,32. Badania wskazują bowiem, że uprawianie sportu, szczególnie z dużymi obciążeniami, wiąże się ze zwiększonymi wskaźnikami zużycia implantów i zwiększoną częstotliwością występowania złamań okołoprotezowych (PPF – periprosthetic fractures)^12,26 Zatem wykonywanie obciążających aktywności sportowych było wcześniej bezwzględnie przeciwwskazane. Jednak zdanie na ten temat ulega obecnie zmianie^13,18,20.

Przy określaniu zdolności konkretnych pacjentów do dalszego udziału w określonych aktywnościach sportowych u wszystkich pacjentów po THA uogólnione zalecenia ograniczenia aktywności można zastąpić przedoperacyjnym poziomem uprawiania sportu^17,21,32. Co więcej, literatura opisuje poprawę czynnościową w przypadkach, w których doświadczeni ortopedzi stosują łagodniejsze podejście do ograniczeń aktywności^15,32.

THA pozostaje jednym z najbardziej skutecznych zabiegów chirurgicznych mających na celu poprawę jakości życia, a jednocześnie wskazówki udzielane przez pracowników medycznych mogą być głównym czynnikiem ograniczającym efekty leczenia pacjenta^10,15.

Przy rozważaniu bezpiecznego powrotu do sportu po THA należy zastosować dokładną ocenę przedoperacyjną i zindywidualizowane protokoły rehabilitacji¹⁰.

Niniejszy przegląd narracyjny ma na celu zwrócenie uwagi zarówno na korzyści, jak i na komplikacje wynikające z uprawiania sportu, zmiany w podejściu do powrotu do uprawiania sportu po THA, jakie zaszły z czasem, oraz udzielenie wskazówek odnośnie do obecnie obowiązujących wytycznych.

Korzyści wynikające z ćwiczeń po całkowitej artroplastyce stawu biodrowego

Ćwiczenia przynoszą niezaprzeczalne korzyści fizyczne i psychiczne, przyczyniające się do poprawy ogólnego stanu zdrowia^10,14. Badania pokazują, że regularne ćwiczenia redukują ryzyko otyłości, zmniejszają odczuwanie bólu dolnej części pleców oraz mają pozytywny wpływ na nadciśnienie, cukrzycę, chorobę wieńcową i gęstość mineralną kości (BMD – bone mineral density), a także koordynację pracy mięśni¹⁰.

Ćwiczenia poprawiają jakość życia i mają związek z obniżeniem poziomu lęku, depresji i śmiertelności¹⁴. Zaledwie 20 minut aktywności aerobowej, co najmniej trzy razy w tygodniu, wiąże się z korzyściami zarówno fizjologicznymi, jak i psychicznymi¹⁴.

Zalecenia dotyczące aktywności po całkowitej artroplastyce stawu biodrowego

Nie istnieją jednolite międzynarodowe wytyczne odnośnie do aktywności po zabiegu THA, a obecne zalecenia stosowane przez poszczególnych specjalistów i instytucje różnią się6,13,18,20. Aktywności sportowe po THA można podzielić na te o niskiej, pośredniej i wysokiej intensywności14. Do niedawna nie zalecano wielu aktywności, jednak z czasem podejście do bezpieczeństwa uprawiania sportu po THA uległo zmianie6,13,18,20. Wyniki badań przeprowadzonych przez ortopedów w celu oceny aktualnych zaleceń i ich praktycznego zastosowania wskazują, że ograniczenia aktywności ulegają złagodzeniu (tabela 1). Jest to prawdopodobnie konsekwencją ulepszenia technik chirurgicznych, zastosowania lepszych biomateriałów i przeprowadzenia badań oceniających wyniki leczenia pacjentów oraz zdobytego przez operujących lekarzy doświadczenia19,20,32,34.

Tabela 1. Zalecenia dotyczące aktywności po alloplastyce stawu biodrowego
NC – no conclusion – brak wniosków
Źródła: 1999: [13]; 2005: [18]; 2017: [6]

Ponieważ literatura wykazała szereg sprzecznych wyników dla RTS po THA, zalecenia powinny być wydawane na podstawie indywidualnej oceny6,16,20. Badania wskazują, że najbardziej odpowiedni czas na powrót do sportu po THA waha się pomiędzy 18,8 a 24 tygodniami po operacji7,9,24. Zalecenia odnośnie do bezpiecznej aktywności w okresie pooperacyjnym powinny być wydawane w oparciu o całość dokumentacji medycznej, dane demograficzne pacjenta, wyjściowy poziom aktywności fizycznej, udział w poszczególnych dyscyplinach sportowych i oczekiwania pooperacyjne36.

Aktywność po THA

Pacjenci z zapaleniem stawów często uskarżają się na zmniejszenie możliwości ruchowych, a wiele badań wykazało zwiększony udział w zajęciach sportowych po THA17,18,32. Najważniejszym wyznacznikiem prawdopodobieństwa powrotu do uprawiania sportu po THA jest przedoperacyjny poziom aktywności pacjenta10. Jednak badania wskazują, że nawet pacjenci, którzy prowadzili siedzący tryb życia przed operacją, zaczynają uprawiać sport w okresie pooperacyjnym15,34,39. W przeglądzie systematycznym i metaanalizie obejmującej 6485 pacjentów Hoorntje i in. (2018) ocenili szanse na powrót do sportu po THA18. Wyniki dla RTS wahały się w poszczególnych badaniach od 43 do 144%, przy czym najwyższe rezultaty uzyskano w tych, w których okazało się, że więcej pacjentów uczestniczyło w zajęciach sportowych po operacji niż przed15. Hoorntje i in. (2018) zgłosili średni poziom powrotu do sportu wynoszący 104% po THA w porównaniu do uprawiania sportów w okresie przedoperacyjnym15. Po THA zwiększa się zdolność pacjentów do wykonywania ćwiczeń, a osoby prowadzące aktywny tryb życia osiągają lepsze wyniki funkcjonalne niż osoby prowadzące bardziej siedzący tryb życia17,35,39. Unyo i in. (2015) porównali funkcję wyjściową z wynikami pooperacyjnymi i wskazali na poprawę zakresu ruchu (p < 0,05), zużycia tlenu (p < 0,01) i prędkości chodzenia (p < 0,001) u wszystkich pacjentów po THA35. Ponadto pacjenci byli w stanie podejmować aktywność na podobnym, a nawet lepszym poziomie niż w okresie przedoperacyjnym17,39. W badaniu obejmującym 531 uczestników Madrid i in. (2019) donosili, że 71% pacjentów, którzy powrócili do sportu, mogło go uprawiać na tym samym lub nawet wyższym poziomie24. Jassim i in. (2019) z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles (UCLA) wykazali poprawę wyniku aktywności z wyjściowej średniej 7,78 do 7,93 po dwóch latach od THA17.

(…) najczęstszym powodem, dla którego pacjenci decydują się na powstrzymanie się od uczestnictwa w sporcie po THA, jest stosowanie się do zaleceń lekarza, a nie ból lub ograniczenie czynnościowe.

Aktywności sportowe o wysokim obciążeniu po THA

Udział po THA w aktywnościach sportowych o wysokim obciążeniu budzi spore obawy dotyczące powikłań pooperacyjnych, jednak pozostaje niejasne, czy powinno to skutkować bezwzględnym przeciwwskazaniem dla wszystkich pacjentów12,19,26. W badaniu 1310 pacjentów, którzy przeszli alloplastykę bezcementową stawu biodrowego, Bonnin i in. (2018) zaobserwowali, że 20% pacjentów w okresie pooperacyjnym powróciło do forsownych aktywności5. Udział w sportach obciążających był istotnie związany z wiekiem, wskaźnikiem masy ciała i płcią5. Wylde i in. (2008) wykazali z kolei, że chociaż tylko 26,4% pacjentów, którzy uprawiali sport w okresie do 3 lat przed THA, nie było w stanie do niego powrócić, to aktywności o wysokim obciążeniu stanowiły sporty, do których powrót był najmniej prawdopodobny40.

Badania porównawcze wykazują, że wysoko obciążające dyscypliny sportowe są związane ze zwiększoną częstością występowania komplikacji w porównaniu z działaniami mniej obciążającymi12,22. Levy i in. (2013) porównali 70 pacjentów uczestniczących w sportach obciążających ze 140 pacjentami o niskim poziomie aktywności i wykazali, że pomimo średniej poprawy czynnościowej w okresie co najmniej 10 lat wskaźnik rewizji w czasie 15 lat wynosił odpowiednio 20% u osób uprawiających sporty obciążające i 6,5% w grupie o niskiej aktywności22. Gschwend i in. (2000) porównali wyniki aktywnych pacjentów (n = 50) z prowadzącą siedzący tryb życia nieaktywną grupą (n = 50) na przestrzeni 10 lat i zaobserwowali zwiększoną częstość aseptycznego obluzowania (elementów protezy stawu biodrowego – przyp. tłum) i osteolizy w aktywnej grupie12. Gschwend i in. (2000) donosili także o podwyższeniu wskaźników zużycia implantów u pacjentów uprawiających sporty obciążające (średnio 2,1 mm – przyp. red.) w porównaniu z ćwiczeniami o mniejszym wpływie (średnio 1,5 mm – przyp. red.)12. Podobne badanie przeprowadzone przez Olliviera i in. (2012), obejmujące 110 pacjentów z THA, donosiło o zwiększeniu wskaźników zużycia i rewizji u osób uczestniczących w aktywnościach obciążających w porównaniu z grupą kontrolną o niskiej aktywności26.

Pływanie należy do dyscyplin związanych z niskim obciążeniem stawów.

W systematycznym przeglądzie 45779 przypadków THA Cherian i in. (2015) stwierdzili, że zwiększone poziomy aktywności wiązały się z czterokrotnie wyższym ryzykiem aseptycznego obluzowania w porównaniu z grupami o niskiej aktywności8. Dlatego, choć udział w sportach wysoce obciążających jest po THA możliwy, istnieje zwiększone ryzyko rewizji z powodu aseptycznego obluzowania.

Wpływ uczestnictwa w sportach obciążających pozostaje dyskusyjny z uwagi na zróżnicowane wyniki opisane w literaturze. Bedigrew i in. (2012) donosili, że uprawianie forsownych sportów może zwiększyć gęstość mineralną kości po THA3. Dwuwiązkowa absorpcjometria rentgenowska (DEXA) wykazała zwiększoną gęstość mineralną kości w większości stref Gruena po 6 miesiącach od operacji u pacjentów zaangażowanych w aktywności obciążające3. Lefevre i in. (2013) w badaniu obejmującym 27 pacjentów ćwiczących wyczynowo judo udowodnili, że możliwe jest nawet wznowienie sportów kontaktowych po THA21. Badanie to wykazało, że 80% uczestników zaczęło ćwiczyć judo po około 4 miesiącach od operacji21. Średni czas obserwacji wynosił 9 lat, podczas których wykonano dwie rewizje z powodu obluzowania21. Jednakże doświadczenie przedoperacyjne pacjenta nie jest jedynym czynnikiem określającym jego zdolność do aktywności pooperacyjnej1,16. Studium przypadku szczegółowo omawia zapadalność na późne zwichnięcie stawu biodrowego po THA u dwóch pacjentów, którzy regularnie ćwiczyli jogę przed operacją1. To podkreśla możliwość nawrotu nawet pomimo intensywnej aktywności sportowej, chociaż istotną rolę może tu pełnić interdyscyplinarna rehabilitacja, ułatwiająca powrót do uprawiania sportu bez komplikacji.

Programy rehabilitacyjne dla pacjentów po THA

Zastosowanie programów ćwiczeń okołooperacyjnych dla pacjentów po THA wiąże się z lepszymi wynikami pooperacyjnymi i poprawą ogólnego stanu zdrowia pacjentów11,32,37. Udowodniono, że ośmiotygodniowy spersonalizowany program ćwiczeń przed operacją, a następnie plan ćwiczeń po operacji THA u pacjentów ze schyłkowym zapaleniem stawów biodrowych wspomaga odzyskanie sprawności11. Gilbey i in. (2003) zademonstrowali znacznie lepsze wyniki na przestrzeni od 1 tygodnia przed THA do 24 tygodni po operacji u pacjentów, którzy ćwiczyli okołooperacyjnie, w porównaniu z grupą kontrolą, która ćwiczeń nie wykonywała11. Wang i in. (2002) zgłosili podobne wyniki w badaniu obejmującym starszą grupę z zapaleniem stawów biodrowych w fazie schyłkowej37. Pacjenci, którzy ćwiczyli, wykazywali większą długość kroku, prędkość chodu i dystans marszu w porównaniu z grupą kontrolną podczas badania pooperacyjnego w 6. miesiącu po zabiegu37. Metaanaliza dokonana przez Wu i in. (2019) wykazała, że w porównaniu z grupą kontrolną ćwiczenia po THA były związane ze wzrostem prędkości chodzenia (p = 0,000), zwiększeniem wyników w skali Harris Hip Score (HHS) (p = 0,000) i siły odwodzenia (p = 0,000)39. Ponadto pacjenci, którzy ćwiczyli w okresie pooperacyjnym, wykazywali niższy wynik w skali oceny bólu (p = 0,001) i krócej przebywali w szpitalu (p = 0,001) niż grupa kontrolna39. Nie zawsze konieczna jest typowa fizjoterapia po THA, u większości pacjentów ćwiczenia w domu mogą działać podobnie2. Badanie porównujące wyniki czynnościowe pacjentów otrzymujących typową fizjoterapię i pacjentów stosujących program samodzielnych ćwiczeń w domu po THA nie wykazało istotnej różnicy w zakresie czynnościowych wyników pooperacyjnych2. Obie grupy osiągnęły podobne wyniki w skali HHS (p = 0,82), w kwestionariuszu Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis (WOMAC) (p = 0,80) i kwestionariuszu oceniającym jakość życia Short Form-36 (SF-36) (p = 0,90) po 10 tygodniach od THA2.

Interwencja behawioralna powinna mieć na celu zachęcenie do aktywności fizycznej poprzez zapewnienie edukacji w zakresie bezpiecznych praktyk pooperacyjnych.

Porady specjalistów w kwestii aktywności fizycznej po całkowitej artroplastyce stawu biodrowego

Badania wskazują, że ortopedzi przeprowadzający zabiegi alloplastyki wraz z nabywaniem doświadczenia stają się wyrozumiali w kwestii ograniczeń aktywności pooperacyjnej i wiedzą, że zbyt ostrożne podejście może ograniczać wyniki czynnościowe pacjentów i jakość ich życia2. Hoorntje i in. (2018) donoszą, że najczęstszym powodem, dla którego pacjenci decydują się na powstrzymanie się od uczestnictwa w sporcie po THA, jest stosowanie się do zaleceń lekarza, a nie ból lub ograniczenie czynnościowe15,39. Ponadto Hoorntje i in. (2018) uznali, że motywacja pacjenta jest udowodnionym czynnikiem prognostycznym istotnym dla powrotu do uprawiania sportu15. Raporty wskazują, że ostrożna postawa lekarzy może generować strach przed ruchem, skutkujący nasileniem braku aktywności pacjentów, którzy już i tak prowadzą siedzący tryb życia10. Konieczne może być bardziej motywujące podejście, aby zmienić sposób myślenia takich osób i skierować je w bardziej pozytywnym kierunku, co poprawi sprawność fizyczną w okresie pooperacyjnym10. Interwencja behawioralna powinna mieć na celu zachęcenie do aktywności fizycznej poprzez zapewnienie edukacji w zakresie bezpiecznych praktyk pooperacyjnych10.

W niektórych przypadkach konieczne może być interdyscyplinarne, oparte na pracy zespołowej działanie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki, ortopedy, fizjoterapeuty i trenera10.

Narciarstwo zjazdowe wiąże się ze średnim obciążeniem stawów.

Czynniki związane z pacjentem

Dokładna przedoperacyjna ocena pacjentów kwalifikowanych do THA musi obejmować dane demograficzne, wyjściową ocenę czynnościową i określenie oczekiwań pooperacyjnych30. Kilka badań oceniających wpływ czynników demograficznych powiązało starszy wiek, płeć żeńską i otyłość z gorszymi wynikami czynnościowymi i niższym poziomem aktywności fizycznej w okresie pooperacyjnym21,23,30,38. Retrospektywne badanie z udziałem 736 pacjentów przeprowadzone przez Williamsa i in. (2012) wykazało, że czynniki specyficzne dla pacjenta miały większą wartość predykcyjną dla poziomu aktywności pooperacyjnej niż czynniki chirurgiczne38. Wyniki wskazały, że przy przedoperacyjnej aktywności fizycznej (p < 0,001), młodszym wieku (p < 0,001), płci męskiej (p < 0,001) i niższym wskaźniku masy ciała (BMI) (p < 0,001) można spodziewać się wysokiego poziomu aktywności pooperacyjnej38. Podobnie Lubbeke i in. (2014) ocenili przedoperacyjną aktywność fizyczną w badaniu 1345 pacjentów po THA i po ponad 10 latach od operacji23. Aktywność fizyczna po THA uległa znacznej poprawie (p < 0,0001) u mężczyzn i kobiet we wszystkich kategoriach wiekowych, jednak przez cały czas poziomy aktywności były niższe u kobiet niż u mężczyzn23.

Otyłość wiąże się nie tylko z gorszymi wynikami czynnościowymi, ale jest także dodatkowo czynnikiem zwiększającym ryzyko powikłań30. W przeglądzie systematycznym obejmującym 35286 pacjentów dokonanym przez Pozzobona i in. (2018) stwierdzono statystycznie istotną poprawę wyników czynnościowych 6 miesięcy po THA u pacjentów nieotyłych (BMI ≤ 25 kg/m2) w porównaniu do pacjentów otyłych (BMI ≥ 30 kg/m2) (p < 0,001)30. Nie zaobserwowano istotnej różnicy między otyłymi i nieotyłymi pacjentami pod względem udziału w aktywności fizycznej po THA30. Jednak Cowie i in. (2013) donoszą, że pacjenci z nadwagą (BMI > 25 kg/m2) osiągali stosunkowo gorsze wyniki sportowe po THA9.

Najbardziej wiarygodnymi wskaźnikami wyników czynnościowych mogą być aktywność przedoperacyjna pacjentów i ich oczekiwania po THA15,19,31. Wyniki czynnościowe są o wiele lepsze u pacjentów zaangażowanych w zajęcia sportowe przed operacją, a pacjenci ze słabym wyjściowym stanem czynnościowym rzadziej osiągają optymalne wyniki14,31. Retrospektywne badanie kohortowe Europejskiego Rejestru Stawu Biodrowego obejmujące 13766 pacjentów po THA przeprowadzone przez Rodera i wsp. (2007) wykazało, że pacjenci ze zdolnością do dłuższego chodzenia (p < 0,01) i większą ruchomością bioder (p < 0,01) na początku badania osiągali lepsze pooperacyjne wyniki czynnościowe niż osoby o gorszej funkcji przedoperacyjnej31. Aby dokładnie przewidzieć skutki pooperacyjne należy zatem ocenić stan funkcjonalny przed operacją i ogólny stan zdrowia pacjentów oczekujących na THA.

Czynniki chirurgiczne

Czynniki chirurgiczne wpływające na ocenę ryzyka, które należy wziąć pod uwagę, obejmują zużycie implantu, obciążenia w całym stawie, intensywność aktywności i rodzaj zastosowanych protez oraz mocowań. Dyskusyjna pozostaje kwestia optymalnej metody chirurgicznej przy THA, a konkretne podejście nie wpływa ani na powrót do sportu, ani na powrót do pracy9,34.

Powrót do sportu a dobór implantów

Wielkość głowy kości udowej i miejsce wszczepienia implantu są ważnymi czynnikami, które pozwalają na uzyskanie optymalnych wyników i powrót do sportu34,41. Analiza 166231 operacji THA ujętych w holenderskim rejestrze artroplastyki wykazała, że stosowanie większych implantów główek kości udowych (36 mm) zmniejszyło częstość rewizji z powodu zwichnięć41. Technika wszczepienia implantu powinna pozwalać na odpowiedni zakres ruchu wymagany podczas uprawiania sportu34. Niewłaściwe ułożenie implantu może skutkować naruszeniem protezy podczas aktywności sportowej34. Duże siły zginania i skręcania generowane podczas uprawiania sportu przyczyniają się do ryzyka zużycia korozyjnego, aseptycznego obluzowania i pęknięcia implantu4,34.

Bieganie powoduje wysokie obciążenie stawów.

Ulepszone biomateriały zwiększyły zdolność endoprotez do wytrzymywania wysokiego poziomu napięć sportowych34. Aktywność sportowa powoduje tarcie i wytwarza o wiele większe niż warunkach naturalnych ciepło w obrębie protezy stawu4. Podczas zajęć sportowych generowane są także znaczne siły momentu obrotowego, które mogą przyspieszać zużycie protez4. Jednak badania informujące o zwiększonym zużyciu polietylenu mają obecnie niewielkie znaczenie, ponieważ opisują one polietylen starszej generacji41. Staw panewkowy wykonany ze stopu kobaltu i chromu oraz polietylenu wytwarza najwyższe temperatury w błonie maziowej, sięgające 46 °C4. Stopy kobaltowo-chromowe lepiej niż trzony tytanowe przewodzą ciepło do kości udowej, minimalizując w ten sposób wzrost temperatury mazi stawowej4. Nowoczesny usieciowany polietylen i biomateriały nowszej generacji zwiększają trwałość implantów przy zmniejszonym zużyciu powierzchni panewki.

Problemy pooperacyjne

Złamania okołoprotezowe (PPF – periprosthetic fractures)

PPF są przyczyną 6% operacji rewizyjnych po THA, a częstość występowania PPF wynosi 0,1-27,8% dla kości udowej i 0,4-5% dla panewki29. Zidentyfikowane do tej pory czynniki ryzyka PPF mają złożoną etiologię, obejmującą płeć żeńską, podwyższony wiek, słabą jakość kości, metody umocowania i względy anatomiczne, takie jak klasyfikacja Dorra (która ocenia jakość bliższej części kości udowej na podstawie danych radiologicznych, biochemicznych i histologicznych i pozwala na dobranie odpowiedniej metody chirurgicznej – przyp. tłum.), dysplazja stawu biodrowego i/lub kąt pomiędzy szyjką a trzonem kości udowej25. Miller i wsp. (2020) dokonali przeglądu 16254 pierwotnych przypadków THA i stwierdzili, że wiek i płeć żeńska były znaczącymi czynnikami ryzyka PPF, podczas gdy kontralateralne zapalenie kości i stawów działało ochronnie25. Żadne dowody w obecnej literaturze nie łączą uprawiania sportu ze zwiększonym ryzykiem PPF19. Choć nie ma dowodów na to, że u osób po THA aktywność sportowa zwiększa występowanie PPF, u pacjentów po alloplastyce stawu biodrowego powikłania takich urazów są poważniejsze19.

Obluzowanie

Aseptyczne obluzowanie należy do najważniejszych przyczyn niepowodzenia THA i jest powodem około 55% rewizji stawu biodrowego8. Literatura wykazała, że częstotliwość konieczności dokonania rewizji z powodu obluzowania zaobserwowanego podczas badań radiograficznych i stwierdzonego klinicznie jest mniejsza u pacjentów aktywnych niż u pacjentów prowadzących siedzący tryb życia12. Odpowiednie obciążenie kości, poprawa siły i wytrzymałości oraz zwiększona propriocepcja mogą równoważyć wpływ zwiększonego zużycia powierzchni stawu12. W przeglądzie systematycznym 16 artykułów Cherian i wsp. (2015) zidentyfikowali płeć męską i poziomy aktywności jako czynniki związane z pacjentem, które mają wpływ na wskaźniki rewizji aseptycznego obluzowania8.

Wniosek

THA jest jedną z najczęściej wykonywanych procedur ortopedycznych, na którą istnieje wysokie zapotrzebowanie we wszystkich populacjach na całym świecie27,28. Programy rehabilitacji okołooperacyjnej powinny być realizowane w taki sposób, aby spełnić oczekiwania powrotu do pożądanego poziomu aktywności i zapewnić zadowolenie pacjenta15,32. Z obecnego punktu widzenia sprzyja temu zindywidualizowane podejście do zaleceń dotyczących aktywności po THA15,17,32,34. Ulepszone biomateriały zmniejszyły zużycie powierzchni panewki i korzystnie wpływają na trwałość implantu i jego zdolności do wytrzymywania wyższych napięć towarzyszących uprawianiu sportu w porównaniu do polietylenu starszej generacji4,34.

Przedoperacyjne uprawianie sportu może pozwolić na dalsze uczestnictwo w aktywności sportowej, która według wcześniejszych zaleceń była przeciwwskazana, i zmniejszać ograniczenia dotyczące wszystkich pacjentów po THA17,32,34. Zalecenia lekarzy specjalistów muszą zatem być dokładnie przemyślane, ponieważ mogą być czynnikiem decydującym o pomyślnych wynikach czynnościowych15,34.

Źródło: Sports Orthop. Traumatol. 2021; 37: 51-58 Dziękujemy za zgodę na tłumaczenie i przedruk artykułu.