Przełyk z punktu widzenia osteopatii

Anatomia przełyku

Lokalizacja i funkcja przełyku

Przełyk (oesophagus) jest cewą mięśniową o długości około 25 cm i szerokości 1–2 cm, która jest zamknięta na obu końcach zwieraczem.

Rozpoczyna się w przybliżeniu na poziomie łatwo wyczuwalnej chrząstki pierścieniowej (cartilago cricoidea) lub na poziomie szóstego kręgu szyjnego i biegnie przez śródpiersie tylne (mediastinum posterius) przed kręgosłupem i za tchawicą w kierunku doogonowym ku przeponie (ryc. 1).

Na wysokości siódmego kręgu piersiowego aorta wsuwa się za przełyk. Poniżej przepony, na wysokości około jedenastego kręgu piersiowego, przełyk uchodzi do początkowego obszaru żołądka, zwanego wpustem (cardia).

Głównym zadaniem przełyku jest transportowanie stałej i płynnej masy pokarmowej z gardła do żołądka. Proces ten odbywa się za pośrednictwem perystaltyki mięśniówki ściany przełyku, której budowa jest typowa dla narządów przewodu pokarmowego.

Anatomicznie rozróżnia się trzy odcinki przełyku, których nazwy są zgodnie z ich położeniem (ryc. 2):

• Część szyjna (pars cervicalis): zaczyna się od gardła od wysokości szóstego kręgu szyjnego, rozciąga się do pierwszego kręgu piersiowego i ma długość około 7 cm. Początek przełyku (tzw. usta przełyku) jest wzmocniony pierścieniową strukturą mięśniową, którą tworzą mięsień pierścienno-gardłowy (m. cricopharyngeus) i mięsień zwieracz dolny gardła (m. constrictor pharyngis inferior). Splot żylny znajdujący się w ścianie przełyku również zamyka jego światło. W rezultacie przełyk jest też zamknięty dla gazów, za co odpowiedzialny jest między innymi górny zwieracz przełyku. 
• Część piersiowa (pars thoracica): rozciągając się na około 16 cm, jest najdłuższą częścią. Sięga od pierwszego kręgu piersiowego do przejścia przez przeponę (rozwór przełykowy – hiatus oesophageus) na wysokości jedenastego kręgu piersiowego. Leży blisko aorty i lewego oskrzela głównego oraz grzbietowo za lewym przedsionkiem serca. Z powodu bezpośredniego kontaktu przełyku i lewego przedsionka różnorodne procesy mogą rozprzestrzeniać się z jednego narządu na drugi. Powiększenie lewego przedsionka powoduje np. wpuklenie się go do przełyku, co może prowadzić do zaburzeń połykania. Także podczas badania serca wykorzystuje się wspomnianą zależność topograficzną: w echokardiografii przezprzełykowej głowica urządzenia wprowadzana jest przez przełyk w pobliże serca.
• Część brzuszna (pars abdominalis): mając 1–3 cm, jest najkrótszą częścią przełyku. Rozciąga się od rozworu przełykowego w przeponie do wejścia do żołądka (cardia). Funkcjonalne zamknięcie przełyku przez jego zwieracz dolny jest szczególnie ważne w odniesieniu do zapobiegania cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy), ponieważ nie jest on chroniony przed wpływem kwasu solnego. Wiele czynników zapewnia zabezpieczenie przełyku przed zarzucaniem treści pokarmowej: pierścieniowaty, okrężny przebieg mięśniówki przełyku tworzący zwieracze funkcjonalne, podśluzówkowe sploty żylne powodujące wzdłużne fałdowanie błony śluzowej przełyku zwężające światło jego ujścia (naczyniowo-mięśniowy mechanizm zamykający). Dodatkowe wzmocnienie szczelności zamknięcia zapewnia zwężenie na wysokości rozworu przełykowego oraz mankiet tkanki łącznej i tłuszczowej otaczający przełyk na tej wysokości. Elastyczne pasmo łączące przeponę z przełykiem zwane więzadłem przeponowo-przełykowym (lig. phrenicooesophageum) lub więzadłem Laimera zwiększa siłę uszczelniającą. Zagięcie przełyku w lewą stronę przy jego ujściu do żołądka również działa uszczelniająco. Jest to tak zwany kąt Hisa o wielkości około 60–65 st. (ryc. 3).