Plagiocefalia ułożeniowa i odnośna interwencja osteopatyczna Część 2: Diagnostyka i leczenie

Streszczenie

Osteopatia zapewnia szeroki wachlarz możliwości zarówno jako narzędzie diagnostyczne, jak i terapeutyczne. Osteopata powinien działać jako członek zespołu w ramach koncepcji leczenia realizowanego wieloosobowo. Jedna z możliwości osteopatycznego podejścia do leczenia plagiocefalii opiera się na embriologicznych ruchach kształtujących według Blechschmidta. Pozwala to zarówno na holistyczne, jak i indywidualistyczne podejście w leczeniu pacjenta.

Wprowadzenie

Plagiocefalia może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Postacią wtórną, uznawaną za najczęściej występującą deformację czaszki wieku niemowlęcego, jest nabyta plagiocefalia ułożeniowa. W pierwszej części artykułu przedstawiliśmy podstawy patofizjologiczne, genezę i klasyfikację plagiocefalii, natomiast w drugiej części zajmiemy się możliwościami diagnostycznymi i interwencjami terapeutycznymi.

Klasyczna terapia wtórnej postaci plagiocefalii polega na:

• stosowaniu środków wspomagających techniki ułożeniowe dziecka, 
• przekazywaniu konkretnych zaleceń rodzicom, takich jak układanie dziecka na brzuszku na czas snu,
• a w ciężkich przypadkach na terapii kaskowej z wykorzystaniem ortezy czaszkowej.

W tej części artykułu zajmiemy się w głównej mierze możliwościami opracowania terapii osteopatycznej w procesie leczenia tej patologicznej asymetrii głowy.

Badanie i leczenie

Lessard i wsp.35 oraz Amiel-Tison i wsp.² opisują osteopatyczne leczenie dzieci z plagiocefalią ułożeniową jako alternatywę lub uzasadnione uzupełnienie innych zachowawczych form leczenia, takich jak fizjoterapia i terapia ułożeniowa. Kluczowe znaczenie ma tutaj odpowiednio wczesne rozpoznanie i leczenie. Wczesna interwencja może znacząco poprawić wyniki leczenia u pacjenta i zmniejszyć koszty terapii20. Wynika to z faktu, że od 8. miesiąca życia czaszka staje się bardziej stabilna i przyjmuje się, że od tego czasu nie ulega już deformacji, a jedynie zwiększa swoje rozmiary⁸.

Konsekwencje dla dorastającego dziecka lub późniejszego dorosłego można podsumować słowami Sutherlanda⁶⁵: „Tak jak ugięta jest gałązka, takoż pochyla się drzewo”. Powszechnie znana strategia „obserwuj i czekaj” powinna zostać zatem odstawiona do lamusa, a w jej miejsce powinno wkroczyć podejście skupiające się na wczesnym leczeniu realizowanym wieloosobowo, w którym osteopata współpracuje jako członek zespołu terapeutycznego z pediatrami, ortopedami dziecięcymi, fizjoterapeutami, rodzicami itp.

Istnieją liczne możliwości diagnostyczne umożliwiające rozpoznanie plagiocefalii, przy czym klasyfikacja według Argenty³ okazuje się być najprostszą z nich. Badanie odbywa się w 4 pozycjach, po czym następuje klasyfikacja asymetrii według 5 stopni ciężkości. Jednak Spermon i wsp.⁶⁰ w swoim badaniu wykazali, że klasyfikacja Argenty jest wprawdzie praktyczna, ale nie sprawdza się w stopniowej klasyfikacji plagiocefalii ułożeniowej. Loveday i De Chalain⁴⁰ opracowali do celów diagnostycznych wskaźnik asymetrii czaszki (ang. cranial vault asymmetry index, CVAI) oraz wskaźnik proporcjonalności czaszki (ang. cranial index, CI). Do pomiaru plagiocefalii można użyć również przyrządu nazywanego kraniometrem. Tomografia komputerowa (TK) i RTG czaszki powinny być stosowane przede wszystkim w celu wykluczenia synostozy.

Nie należy tutaj zapominać o kluczowej roli pielęgniarek w wykrywaniu i profilaktyce choroby. Pełnią one istotną funkcję w edukacji rodziców i opiekunów, a tym samym mają znaczący wpływ na zapobieganie i zmniejszanie ryzyka wystąpienia plagiocefalii²⁰. Sergueef i wsp. przeprowadzili badanie, z którego wynika, że osteopatia stanowi również podstawową metodę diagnostyczną w identyfikacji dzieci zagrożonych zniekształceniem ułożeniowym czaszki⁵⁸. W osteopatii terapeuta ma do dyspozycji różne procedury diagnostyczne, jak i rozmaite techniki leczenia. Wyjaśnienie wszystkich technik wykraczałoby daleko poza ramy tego artykułu. Ponadto nie chodzi tu o stosowanie czy naśladowanie jakiejś konkretnej techniki, nawet jeśli takie wrażenie można odnieść z licznych książek poświęconych technikom leczenia, ale – jak twierdzi Still⁶² – przede wszystkim o to, by osteopata „opracował własną metodę nastawiania kości na podstawie własnego osądu”, ponieważ „manipulacje, różne rutynowe procesy, pchnięcia, ciągnięcia i szarpnięcia, a więc metody, w których brakuje rozpoznania aktualnego stanu w obszarze pożądanego ruchu, który może być odebrany przez wyćwiczony zmysł dotyku, są czystą bzdurą”⁶⁵. Mówiąc słowami Beckera⁵, leczenie osteopatyczne to „milcząca wymiana między moim milczeniem a milczeniem pacjenta – nazwa nie ma znaczenia, techniki nie mają znaczenia, nic nie ma znaczenia. Jest to po prostu ciche połączenie twojej gotowości na przyjęcie następnego pacjenta z jego gotowością na przyjęcie ciebie...”, ponieważ „fizjologia ciała jest kluczem leczenia, jest metodą leczenia. Fizjologia ciała każdego pacjenta jest miejscem badań, które uczą go poszukiwania własnego zdrowia”⁵.