Pierwotna profilaktyka urazów sportowych u dzieci i młodzieży

Streszczenie

Uprawianie sportu przez dzieci i młodzież pociąga za sobą, oprócz wielu pozytywnych efektów na płaszczyźnie fizycznej, psychicznej i społecznej, także negatywne skutki w postaci kontuzji. W badaniach stwierdzono wyraźny wzrost liczby urazów ostrych i przeciążeniowych, niekiedy o poważnych długoterminowych następstwach. Dla zminimalizowania ryzyka kontuzji wprowadza się rozmaite formy profilaktyki pierwotnej, jak specjalne programy ćwiczeń, dostosowane do wieku obciążenia podczas treningów i zawodów, wyposażenie ochronne, profilaktyczne badania sportowe, opiekę nad zawodnikami oraz zmiany reguł. Większość z nich przynosi pozytywne rezultaty, a więc ograniczenie liczby kontuzji o 30 do nawet 80%.

Jednak wciąż jeszcze pojawiają się trudności, szczególnie przy wdrażaniu ćwiczeń profilaktycznych, do których przezwyciężania niezbędna jest przyszła współpraca w obrębie wszystkich struktur sportowych, tak na płaszczyźnie klubowej, związkowej czy szkolnej, jak i w zakresie polityki sportowej i zdrowotnej. Istotne jest przy tym, aby wszystkie osoby szkolące dzieci i młodzież w zakresie kultury fizycznej przekonały się, jak korzystne jest wczesne zastosowanie ćwiczeń profilaktycznych dla zdrowia i wyników ich podopiecznych, zaś medycyna sportowa położyła jeszcze wyraźniejszy nacisk na gromadzenie dowodów skuteczności profilaktyki pierwotnej.

Wprowadzenie

W przypadku dzieci i młodzieży sport powinien sprawiać przyjemność, a przy nastawieniu na sport wyczynowy – zgodnie ze stanowiskiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego – kształtować zdrowych i wytrzymałych zawodników i zawodniczki¹¹.

Już w tych grupach wiekowych systematyczne uprawianie sportu ma wieloraki pozytywny wpływ na zdrowie, fizyczną sprawność, motorykę, osiągnięcia naukowe w szkole czy na uczelni, psychikę i zachowania społeczne. Choć istnieje przy tym stosunkowo wysokie ryzyko kontuzji i związane z nimi bynajmniej nie marginalne koszty dla systemu publicznej opieki zdrowotnej, to jednak właśnie u dzieci i młodzieży wspomniane wyżej pozytywne efekty przewyższają negatywne konsekwencje urazów^{22, 46, 66, 97}.

Według wytycznych WHO dzieci i młodzież powinny uprawiać sport przez co najmniej 60 minut dziennie. Na razie nie jesteśmy jeszcze w stanie ocenić, jakie skutki z punktu widzenia fizycznego, psychicznego i emocjonalnego rozwoju młodzieży przyniosło ograniczenie aktywności fizycznej w szkołach i klubach sportowych związane z epidemią koronawirusa. Z całą pewnością nie będzie to jednak wpływ pozytywny, zwłaszcza wobec coraz powszechniejszego nieaktywnego trybu życia dzieci i młodzieży i jego coraz częstszego negatywnego wpływu na masę ciała, podstawowe umiejętności motoryczne i koordynację.

Już teraz większość dzieci i młodzieży w Niemczech zbyt mało rusza się na co dzień – co pociąga za sobą negatywne konsekwencje dla zdrowia oraz zmniejszenie zdolności poznawczych¹⁵. Wyniki pierwszych międzynarodowych badań dotyczących wpływu lockdownów na sport dziecięcy i młodzieżowy wskazują, że oferta zajęć sportowych i ruchowych dla tych grup wiekowych uległa drastycznemu ograniczeniu, co negatywnie odbiło się na socjalizacji sportowej młodych ludzi, a także wywołało wzrost nierówności społecznych w dostępie do sportu i ruchu.