Systematyczny plan terapeutyczny po urazie kończyny dolnej

Chociaż tworzenie planów terapeutycznych jest chlebem powszednim fizjoterapii, w codziennej praktyce często spotykamy się z sytuacją, gdy w prowadzeniu rehabilitacji pacjenta po urazie brak jest jasnej struktury, która zapewniałaby pożądany progres u pacjenta. Protokoły bądź też algorytmy terapeutyczne zalecane przez lekarzy (zwłaszcza po zabiegach operacyjnych) i związane z nimi wymagania dotyczące obciążenia (szczególnie po operacji) mogą do pewnego stopnia dostarczać wskazówek dotyczących struktury terapii w celu odzyskania funkcjonalności uszkodzonych tkanek. Dalsze ukierunkowanie postępowania terapeutycznego w odniesieniu do tolerancji obciążeń uszkodzonych struktur wynika także ze znajomości specyfiki faz gojenia się tkanek²⁰. Na szczęście w progresywnie opracowywanych planach rehabilitacyjnych coraz częściej stosowane są podejścia funkcjonalne⁹.

W dalszej części artykułu zostanie przytoczony przykład treningu medycznego po kontuzji kończyny dolnej. Na jego podstawie omówione zostaną zależności pomiędzy gojeniem się tkanek, progresywnym modelem treningu regeneracyjnego¹⁵ oraz opartym na funkcjach algorytmem powrotu do aktywności (Return-to-Activity)⁹ (ryc. 1). Na różnych etapach rehabilitacji do treningu medycznego należy włączać w odpowiednich fazach czynniki mające istotne znaczenie dla dalszego postępowania leczniczego, które często nie są wdrażane z należytą konsekwencją². Do czynników tych należy:

1. zmniejszenie jakościowych deficytów w sekwencji ruchów, których zaniedbanie pociąga za sobą zwiększone ryzyko ponownych urazów. Postulat ten jest jednoznaczny z koniecznością ćwiczenia optymalnych wzorców ruchowych wykorzystywanych w życiu codziennym lub specyficznych dla konkretnej dyscypliny sportu;
2. trening eksplozywnej aktywności nerwowo-mięśniowej;
3. przeprowadzanie intensywnych treningów specyficznych dla określonej dyscypliny przed powrotem do sportu (Return to Sport). Należy przy tym pamiętać o zależności form obciążenia treningowego od fazy ostrej lub przewlekłej, w której znajduje się pacjent⁷. Tematyka ta zostanie omówiona bardziej szczegółowo w dalszej części artykułu (5. poziom rehabilitacji).

Ryc. 1. przedstawia w sposób poglądowy przebieg i realizowane założenia w odniesieniu do postępów terapeutycznych z uwzględnieniem faz regeneracji tkanek, poziomów rehabilitacji oraz zorientowanej na funkcję kontroli skuteczności oddziaływań i wdrażanych środków rehabilitacyjnych. Należy zauważyć, że proces regeneracji rzadko przebiega w sposób liniowy. Z tego powodu zaprezentowany schemat nie jest sztywnym konstruktem teoretycznym opartym zero-jedynkowo na zależnościach przyczynowo-skutkowych. W sekwencji terapeutycznej dozwolona jest adekwatna progresja lub regresja obciążenia uzależniona od bardziej złożonych czynników, które zostaną przez nas przeanalizowane. Ten sposób postępowania jest wskazany aż do momentu, w którym zostanie ponownie odtworzona pełna funkcjonalność pacjenta. Takie myślenie zakłada wprowadzenie odpowiedniej progresji zgodnie z czynionymi postępami, nie wykluczając regresji, jeżeli jest ona w danym momencie wskazana. Także okresy pozornego przestoju (zatrzymania się w określonym stadium treningu medycznego) uzależnione są od aktualnego stanu pacjenta, jego zdolności do uczenia się czynności motorycznych i potencjału adaptacyjnego; z tego powodu czas ich trwania może się indywidualnie różnić, w zależności od konkretnej sytuacji.