Powrót do piłki ręcznej po kontuzji barku

Piłka ręczna jest dyscypliną sportu stawiającą zawodnikom wysokie wymagania fizyczne ze względu na maksymalne obciążenia o wysokiej intensywności, szybkie ruchy w kierunkach bocznych, wyskoki, blokowanie i fizyczny kontakt z przeciwnikami⁷. Podstawowymi elementami gry w piłkę ręczną są również częste rzuty z dużą prędkością oraz generowanie prędkości kątowych rzędu około 5.000°/sek. Podobnie jak w przypadku innych rzutów znad głowy, rzuty piłką ręczną są szybką i złożoną akcją, obejmującą charakterystyczny ruch całego ciała od obszaru proksymalnego do dystalnego. Z wyjątkiem rzutu bocznego, wszystkie inne rzuty mają tę samą kinematykę i są podzielone na 6 faz: cofnięcie, wykrok, napięcie ramienia, przyspieszenie, wyhamowanie i podążanie¹⁸.

Ze względu na kombinację rzutów, które często wykonywane są z dużą szybkością, oraz nieustanny kontakt fizyczny z przeciwnikami, w piłce ręcznej barki są narażone na ogromny stres. Jest to prawdopodobnie główny powód, dla którego kontuzje barku są tak powszechne w tej dyscyplinie sportu.

W jednym sezonie rozgrywek piłki ręcznej statystycznie co czwarty zawodnik doznaje mniej lub bardziej poważnego urazu barku^3,7,9,15. Ponadto złożona sekwencja ruchów związanych z rzucaniem sprawia, że rehabilitacja po kontuzji stawu barkowego jest trudna, zwłaszcza w przypadku ponownego uczenia się czynności motorycznych i treningu technik rzutów. Jest to również jeden z powodów, dla których praca ze sportowcami z urazami barków może być bardzo satysfakcjonująca.

W tym artykule przedstawimy poszczególne etapy, przez które przechodzi gracz piłki ręcznej po kontuzji barku – aż do powrotu do rzutów z maksymalnym obciążeniem. Opiszemy również naszą praktyczną pracę w klinice oraz stosowane testy i narzędzia pomiarowe. Szczególną uwagę zwrócimy na ostatnią fazę, czyli powrót do sportu, ponieważ z naszego doświadczenia wynika, że jest to faza, w której rehabilitacja staje się szczególnie trudna i łatwo popełnić w niej błędy.

Powrót do sportu – ogólne zasady postępowania

Proces powrotu do sportu składa się z 3 elementów. Są to kolejno:

• powrót do aktywności w formie zmodyfikowanego lub nieograniczonego treningu (Return to Sport, RTS),
• powrót do udziału w grze, jednak jeszcze nie na pierwotnym poziomie wydajności (Return to Play, RTP),
• powrót do pierwotnego lub wyższego poziomu wydajności (Return to Performance)⁴.

W przypadku piłkarza ręcznego, który doznał kontuzji barku, możemy przełożyć wymienione elementy na 5 faz rehabilitacji. Fazy czasami zachodzą na siebie, zwłaszcza w rehabilitacji urazów spowodowanych przeciążeniem.

Wspomniane 5 faz rehabilitacji to:

• przywrócenie zakresu ruchu (ROM) i rozpoczęcie treningu siłowego, 
• progresja treningu siłowego, w tym siły reaktywnej i intensywnych ćwiczeń wzmacniających,
• rozpoczęcie treningu rzucania (program ćwiczeń przygotowujący do rzutów), 
• testy mające na celu ustalenie, czy możliwy jest już powrót do sportu; wspólne podejmowanie decyzji,
• powrót do sportu.