Koncepcja propriocepcji i interocepcji jako mechanizm działania techniki Bowena

Czym jest technika Bowena?

Technika Bowena – BOWTECH (TB) jest terapia manualna cechująca się holistycznym podejściem do pacjenta. TB w latach pięćdziesiątych XX wieku została stworzona przez Thomasa Bowena. Jest to powięziowa technika wibracyjna, opierająca się na delikatnym ruchu i serii manipulacji tkanek miękkich. Praca TB polega na wysyłaniu do organizmu pacjenta ze ściśle określonych punktów umiejscowionych na jego ciele systemu informacji, które następnie przenoszone są w formie wibracji przez układ nerwowy i odbierane jako bodźce do zapoczątkowania ogólno-ustrojowych procesów naprawczych. Ruch rolujący, który jest charakterystyczny dla tej metody, wykonuje się w celu uzyskania rozluźnienia mięśniowo–powięziowego. Najistotniejszym aspektem, który wyróżnia TB spośród innych terapii jest siła ucisku, pobudzająca receptory czuciowe, cechująca się jednakże niską intensywnością, a dla pacjenta bezbolesnością^1,2.

Skóra - budowa i funkcja

Skóra jest tkanka gęsto unerwiona, posiadającą różne rodzaje receptorów, wykrywających zmiany podczas położenia, dotyku, ucisku, wibracji, temperatury czy bólu. Najważniejszymi jej funkcjami są: komunikacja zewnętrznego i wewnętrznego środowiska organizmu, mechanizmy termoregulacyjne, utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej, odpowiedz immunologiczna chroniąca przed patogenami, a także reagowanie z fizycznymi, chemicznymi i termicznymi czynnikami. Skóra przylega do podskórnych i powierzchownych powięzi, a te z kolei łączą się z powięzią głęboką³. Dzięki takiej budowie siatka powięzi, poza funkcją mechaniczną odgrywa również role systemu zbierania, przekazywania i przetwarzania informacji⁴. Jest ona mocno unerwiona przez mielinowe zakończenia nerwowe pełniące funkcje proprioceptywna, czyli "zdolności do czucia pozycji, orientacji oraz ruchów ciała i jego części"⁵. Przykładową strukturą, która przekazuje informacje pomiędzy skórą a kośćcem są tzw. cylindry Heine’a⁶. W przestrzeni zewnątrzkomórkowej powięzi powierzchownej znajduje się również kolagen, elastyna i retikulina, które także umożliwiają połączenia z głęboką powięzią i kośćcem. Adipocyty i fibroblasty, natomiast, odpowiadają za mechanotransdukcje oraz doprowadzają do szerokiego wachlarza wrażeń czuciowych i sygnałów komunikacji. Wszystko powyższe świadczy o tym, ze kontakt rąk terapeuty ze skórą pacjenta, zapoczątkowuje komunikacje ze strukturami leżącymi głębiej⁷.

Czym jest interocepcja?

Interocepcja jest terminem określającym poczucie fizjologicznej kondycji ciała i obejmuje szeroki zakres fizjologicznych odczuć m.in. wysiłek mięśniowy, łaskotanie czy odczucia naczynioruchowe. Uogólniając, dotyczy homeostatycznych potrzeb organizmu i powiązana jest z podtrzymaniem fizjologicznej integralności ciała. Niektóre z wolnych zakończeń nerwowych są mechanoreceptorami zlokalizowanymi w owłosionej skórze i przewodzą mechaniczne bodźce tj. lekki dotyk, ucisk czy rozciąganie⁸. Część interoceptywnych zakończeń nerwowych — ergoreceptory jest zlokalizowana w mięśniach i pełni role przekazywania do wyspy mózgu informacji o natężeniu obciążenia w lokalnych częściach mięśnia. Mechaniczna stymulacja tych receptorów powoduje zmiany w przepustowości układu współczulnego, co prowadzi do wzrostu lokalnego przepływu krwi. Inne interoceptywne zakończenia nerwowe informują o wzmożonym nawodnieniu matrycy pozakomórkowej. Monitorując kierunek wykonywanego ruchu, jego prędkość i siłę, można zauważyć znaczne zmiany w miejscowym nawodnieniu tkanki oraz zaobserwować odruchy autonomiczne i limbiczno-emocjonalne pacjenta⁹.

Technika Bowena — podsumowanie

Podsumowując, mechanizm działania TB opiera się gównie na obecności licznych wolnych zakończeń nerwowych i receptorów "lekkiego dotyku" w obrębie skóry i powierzchownych powięzi. Autonomiczne drogi komunikacji pomiędzy skórą a kośćcem pozwalają na zaobserwowanie reakcji organizmu na terapie³. Opisane powyżej wolne zakończenia nerwowe przechodzą w drogi wstępujące i biegną do kory wyspy mózgu, która odgrywa dużą rolę w percepcji, kontroli motorycznej, projekcji świadomości, procesach poznawczych, uczestniczy w powstawaniu emocji i kontroli homeostazy organizmu³.

Dla pacjenta odczucia proprioceptywne zauważalne są jako pierwsze. Interoceptywne są delikatniejsze i łatwiej odczuwane w trakcie okresów kilkunastosekundowych przerw pomiędzy poszczególnymi ruchami. Subiektywne odczucia, jakimi są m.in. ciepło, lekkość/ciężkość, pulsacja, spontaniczne wrażenia lub ogólne dobre samopoczucie, świadczą o interoceptywnych odczuciach, które mogą być wywołane poprzez mięśniowo-powięziową stymulację⁹.