Terapia za pomocą baniek we wskazaniach ogólnych i w ortopedii

Krótko o historii baniek

Bańki używane są w Chinach i niektórych krajach afrykańskich od kilku tysięcy lat. "Bańka" nie była pierwotną nazwą terapii, wcześniej do tego celu wykorzystywano rogi bydlęce. Podciśnienie wewnątrz rogu wytwarzał terapeuta. Rogi zostały zastąpione bambusem, a później – szklanymi bańkami.

W niektórych częściach Afryki rogi bydła są nadal używane do usuwania trucizn, które przedostały się do organizmu w wyniku ugryzień.

Kiedy rogi bydła zostały zastąpione szklanymi miseczkami, zaczęto wykorzystywać ogień, który wytwarzał podciśnienie.

Najwcześniejsze zapisy dotyczące baniek znajdują się w Bo Shu (starożytnej księdze napisanej na jedwabiu), która została odkryta w grobowcu dynastii Han w 1973 roku.

Metodę stosowania terapeutycznych baniek odnajdziemy również w dziele Zouhou Fanga z około 28 roku naszej ery.

Przypadki leczenia gruźlicy za pomocą baniek odnotowano w Weitaimiyao w 755 roku. Trzysta lat później Susen Liang Fang opisał skuteczne lekarstwo na przewlekły kaszel i leczenie jadowitych ukąszeń węży za pomocą baniek.

Około 500 lat temu słynny chirurg Wei Ke Zen Zong przedstawił szczegółowy zapis metody stosowania baniek w praktyce chirurgicznej.

Stosowanie baniek rozwinęło się także w dynastii Jin (265–420). W tym okresie wykorzystywano róg bydlęcy, bambus, kubki różnej wielkości – zgodnie z wymaganiami przeprowadzanego zabiegu.

William Marsden (1796–1867) wdrożył terapię za pomocą baniek w swoim szpitalu Royal Free w Londynie, gdzie lekarze i chirurdzy stosowali tę formę leczenia u swoich pacjentów.

Metoda ta jest znana również w krajach Bliskiego Wschodu jako Hejama lub Hijama. Mahomet uznał ją za najlepsze dostępne lekarstwo.

W krajach arabskich bańki stosowano w różnych dolegliwościach, w zależności od potrzeb pacjenta. Czas zabiegów był wybierany zgodnie z fazą Księżyca.

W latach 50. XX wieku skuteczność kliniczną baniek potwierdziły badania w Chinach, gdzie zostały one uznane za oficjalną praktykę terapeutyczną w szpitalach.

Także akupunkturzyści ze Związku Radzieckiego przyczynili się do rozwoju badań nad skutecznością terapii za pomocą baniek.

W drugiej połowie XX wieku metoda ta stała się popularna na całym świecie. Nie ma organizacji nadzorującej wykonywanie zabiegów bańkami. Brytyjska rada akupunktury próbuje uregulować tę praktykę w Wielkiej Brytanii.

W USA są zarejestrowani lekarze, którzy stosują terapię bańkami, jednak i tam nie ma ścisłych regulacji odnośnie do wymagań i kompetencji. Lecznicze zabiegi z wykorzystaniem baniek mogą oferować lekarze, akupunkturzyści, fizjoterapeuci i chirurdzy.

Rodzaje i metody stawiania baniek

Istnieje trzynaście różnych metod aplikacji baniek. Większość została opisana przez Ilkay Zihni Chirali. Wcześniej stosowano bańki suche, bańki błyskawiczne, bańki mobilne, bańki z igłami, bańki ziołowe i bańki wodne.

Ilkay Zihni Chirali dodał do tego zbioru bańki słabe, bańki średniej siły, bańki mocne, bańki z moksą i bańki z lodem. Ostatnio w fizjoterapii stosuje się też bańki mięśniowo-powięziowe i bańki sportowe.

Metoda 1. Bańki słabe

Znane są również jako lekkie bańki. Mogą być stosowane na wszystkich częściach ciała. Zwiększają przepływ krwi i są uważane za metodę tonizującą.

Można je nakładać na 30 minut. Pod ich wpływem występuje niewielkie zaczerwienienie skóry.

Wskazania do stosowania baniek słabych:

• kaszel i przeziębienia,
• bóle gardła,
• astma,
• niedokrwistość,
• stwardnienie rozsiane,
• zapalenie migdałków,
• zmęczenie,
• nowotwory.

Metoda 2. Bańki o średniej mocy

Ta metoda jest często używana, jednak nie znajduje zastosowania u dzieci poniżej 7 lat. Podciśnienie jest mocniejsze niż w przypadku baniek słabych.

Baniek średniej mocy nie można używać dłużej niż przez 30 minut, w przeciwnym razie obniżają one Qi pacjenta, który zaczyna czuć się wyjątkowo ospały.

Bańki o średniej mocy - wskazania:

• bóle głowy,
• stres,
• urazy sportowe i bóle mięśniowo-szkieletowe,
• drżenia i napady drgawkowe,
• niepłodność.

Metoda 3. Bańki silne

Ta metoda jest również znana jako rodzaj drenażu. Bańki oddziałują na Krew i Wewnętrzny Wiatr. Aby zastosować ten rodzaj leczenia, pacjent powinien być wystarczająco stabilny.

Głównym celem zabiegu jest wyeliminowanie wewnętrznego patogenu. Widoczne czerwone ślady po mocnych bańkach mogą utrzymywać się do 15 dni po zabiegu.

Czas trwania aplikacji powinien być krótki, od 3 do 5 minut podczas pierwszej sesji. Może on zostać wydłużony do maksymalnie 20 minut w pojedynczej sesji.

Wskazania do zastosowania baniek silnych:

• nadciśnienie,
• bóle głowy,
• czyraki,
• skurcze mięśni,
• urazy sportowe,
• ból dolnej części pleców, bóle promieniujące kończyny górnej i dolnej,
• trądzik, zmiany skórne, stany zapalne,
• stany neurologiczne, takie jak osłabienie po udarze,
• porażenie,
• nadmierne nagrzewanie, choroby przebiegające z gorączką,
• cellulit, program odchudzania.

Metoda 4. Bańki słabe stosowane mobilnie

W celu wykonania zabiegu można używać baniek szklanych, gumowych lub silikonowych. Bańka jest aplikowana ze słabą siłą ssania, a następnie przesuwana. Intensywność zabiegu jest mała.

Stosuje się go u pacjentów, którzy czują się bardzo słabi, u osób w podeszłym wieku, z nowotworem, a także u dzieci. Bańki mobilne pozostawiają różowawy ślad na skórze.

Bańki słabe stosowane mobilnie - wskazania:

• niepłodność,
• zespoły niedoboru odporności,
• obrzęki (w tym obrzęki limfatyczne),
• uwolnienie od stresu,
• bóle brzucha.

Metoda 5. Bańki "puste" (inaczej bańki błyskawiczne)

To technika stosowania podciśnienia na skórę w krótkich interwałach czasowych czy też – inaczej – błyskawicach, rozbłyskach.

Bańka umieszczana jest na skórze na około 5 sekund, zanim ciśnienie wewnątrz niej zdąży się zmniejszyć do minimalnego poziomu. Po tak krótkim czasie bańka jest zdejmowana ze skóry.

Należy pamiętać, aby jej usuwanie miało charakter przesuwania, a nie odrywania, w przeciwnym razie zabieg będzie przyczyną dyskomfortu i bólu.

Aplikowanie baniek jest powtarzane wzdłuż obszaru wybranego do terapii. Ten rodzaj aplikacji nazywany jest również pustym, ponieważ kolejne zasysania tkanek za pomocą baniek są oddzielone od siebie krótkimi odstępami czasu bez aktywnego bodźca (pusty okres).

Wskazania do stosowania baniek błyskawicznych:

• problemy z trawieniem,
• zmęczenie i niepokój emocjonalny,
• przeziębienie i gorączka,
• terapia obszaru twarzy i cele kosmetyczne;
• dobrze się sprawdzają u dzieci.

Metoda 6. Bańki krwawe/mokre bądź "pełne"

Jest to drenująca metoda zastosowania baniek, która była najbardziej popularna w starożytności w krajach Bliskiego Wschodu i Europy.

Najszybciej zapewnia pacjentowi rozluźnienie i relaks. Wydaje się, że toksyczne substancje zawarte we krwi pacjenta zostają usunięte z ciała.

W jednej bańce może zgromadzić się od 20 do 100 ml krwi w ciągu około 5 minut maksymalnego czasu wykonania aplikacji. Nie zaleca się stosowania tego typu baniek dłużej niż 5 minut.

Przed postawieniem bańki tworzy się drogę odpływu krwi. Wykorzystuje się w tym celu jedną z trzech metod nacięcia.

Metody nacięcia przy stawianiu baniek pełnych

1. ostrze chirurgiczne (skaryfikator);
2. suche igłowanie (igły do nakłuwania bez wprowadzania preparatów);
3. głowicę (młoteczek z igłami).

Najbardziej popularne jest zastosowanie głowicy, najmniej – suche igłowanie. Młoteczek z igłami szybko otwiera kanały wypływu krwi, natomiast proces ten jest dużo dłuższy w przypadku zastosowania pojedynczej, suchej igły.

Przy tej aplikacji w krótkim czasie wykonuje się kilka nacięć, przestrzegając czasu krwawienia (od 1 do 9 minut) i pamiętając o czasie krzepnięcia (od 8 do 15 minut). Cały proces powinien zostać zakończony w ciągu 9–15 minut.

Bańki mokre - wskazania:

• astma, duszności,
• wypadanie włosów,
• plamica skóry,
• zamrożony bark,
• hemiplegia,
• egzemy, trądzik,
• dna moczanowa,
• zastój krwi, zatrucie krwi,
• nadciśnienie,
• urazy sportowe,
• ukąszenia owadów,
• fibromialgia.

Metoda 7. Bańki z moksą, bańki z gorącą igłą

Ten sposób aplikacji baniek jest znany jako metoda tonizująca. Moksę uzyskuje się z suszonych liści piołunu.

Moksę można nabyć w postaci:

• luźnej, jako bezdymny typ węgla drzewnego,
• w postaci okrągłego, długiego cygara,
• bezdymnych niewielkich walców umieszczanych na podstawkach.

Moksy są dzielone według ich mocy. Zwyczajowo mówi się o średniej moksie, moksie gorącej i bardzo gorącej.

Aplikacje omawianego zabiegu można podzielić na bańki z rozgrzewanymi moksą igłami oraz bańki z moksą, w których igła nie jest używana.

Wskazania do stosowania baniez z moksą:

• astma, kaszel,
• anemia,
• bezpłodność, impotencja,
• bóle dolnych partii pleców,
• bolesne miesiączkowanie.

Metoda 8. Bańki ziołowe

W zabiegu stosuje się naturalne zioła. Wyróżnia się dwie główne aplikacje baniek: bambusowe i ziołowe.

1. Bańki bambusowe: bańkę przed nałożeniem gotuje się przez 30 minut z ziołami. Należy pamiętać o środkach bezpieczeństwa w przypadku stosowania gorących, wygotowanych baniek. Po wyjęciu ich z wody należy strząsnąć całą wodę, gdyż nawet pojedyncze krople mogłyby poparzyć pacjenta. Otwór bańki często chłodzi się ręcznikiem nasiąkniętym zimną wodą. Dopiero tak przygotowaną bańkę umieszcza się na ciele pacjenta. Ciepło, które zostało zgromadzone przez bambus, powoduje powstawanie podciśnienia.
2. Bańki z ziołami: najczęściej stosuje się bańki z bambusa, zioła są przygotowywane przed zabiegiem oddzielnie. Procedura osuszania i przystawiania jest taka sama. Podciśnienie powinno być średniej siły. Mieszanki ziół dobiera się do potrzeb pacjenta.

Banki ziołowe - wskazania:

• sztywność i ból stawów,
• moczenie nocne u dzieci,
• astma,
• niepłodność,
• problemy z przewodem pokarmowym,
• rozedma płuc, kaszel,
• ogólna relaksacja,
• nietrzymanie moczu,
• ból szyi i barków.

Metoda 9. Bańki wodne

Ta metoda wymaga bardzo szybkiego i zręcznego nakładania szklanych lub bambusowych baniek wypełnionych w jednej trzeciej objętości ciepłą wodą. Pomimo odwrócenia bańki dnem do góry woda nie powinna się rozlać.

Ten sposób stawiania baniek nie jest zbyt popularny. Uważa się, że efekt terapeutyczny jest mniejszy niż przy innych aplikacjach.

Wskazania do stosowania baniek wodnych:

• astma,
• sucha skóra,
• reumatyzm,
• miejscowe obrzęki,
• ból.

Metoda 10. Bańki z lodem

Jest to nowa metoda, w tradycyjnej medycynie chińskiej uważa się bowiem, że "zimno jest śmiercią", więc bańka z zastosowaniem lodu jest sprzeczna z jej zasadami.

Niemniej jednak taka aplikacja daje doskonałe wyniki u pacjentów z urazami sportowymi. Widoczny jest efekt przeciwzapalny i odczuwalne jest znaczne zmniejszenie bólu.

Bańki z lodem lepiej byłoby nazywać kubkiem z lodem dla odróżnienia od tradycyjnych baniek. Metodę tę stosuje się w sposób dynamiczny, rozcierając skórę zimną powierzchnią lodu przez mniej więcej 3 minuty nad opracowywanym miejscem. Efekt tarcia przyspiesza działanie lodu, przez co zabieg trwa znacznie krócej.

Bańki z lodem - wskazania:

• bóle stawów,
• urazy sportowe, stany pourazowe,
• bóle mięśni itd.

Metoda 11. Bańki z igłami

Służą do usuwania patogenów, a także do redukcji bólu. Uwalniają aktywne punkty spustowe i rozluźniają mięśnie. Igły o rozmiarze 0,5–1 cala są bezpieczne, a ich dobór zależy od aktualnej potrzeby.

Najpierw terapeuta wprowadza igły akupunkturowe, a następnie nakłada bańki. Całkowity czas zabiegu może wynosić od 10 do 20 minut.

Należy pamiętać o odpowiedniej higienie zarówno przed postawieniem baniek z igłą, jak i podczas ich zdejmowania.

Inną metodą jest postawienie igieł w odpowiednich punktach akupunkturowych, usunięcie ich i aplikacja baniek w miejscach, w których uprzednio znajdowały się igły.

Wskazania do stosowania baniek z igłami:

• zapalenie stawów (choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów itp.),
• ograniczenia zakresu ruchomości z powodu sztywności, skurczu i bólu mięśni,
• urazy sportowe itd.

Metoda 12. Bańki mięśniowo-powięziowe

Ten rodzaj baniek zasadniczo jest stosowany do uwalniania powięzi. Do jego wykonania stosuje się dwie bańki, które umieszcza się na długich mięśniach z dużym brzuścem.

Zaaplikowane na tym samym mięśniu bańki odciąga się od siebie w przeciwnych kierunkach.

Bańki mięśniowo-powięziowe - wskazania:

• skurcze mięśni łydek,
• bóle dolnej części pleców (grupa prostowników grzbietu),
• osłabienie i skurcz mięśnia czworogłowego uda,
• radikulopatia lędźwiowa itd.

Metoda 13. Bańki sportowe

Ten rodzaj aplikacji jest popularny na boisku, w trakcie uprawiania sportu. Rozluźnia struktury mięśniowo-powięziowe, zmniejsza ból i skurcz mięśni oraz ułatwia gojenie się tkanek.

Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby aplikacji baniek sportowych:

1. Dynamiczne bańki sportowe – najpierw należy wybrać docelowy mięsień lub obszar oddziaływania. Dwie bańki umieszczane są na brzuścu mięśniowym i odciągane od siebie. Następnie mięsień pozostawia się w rozciągnięciu na 5 do 10 minut. Efekt rozciągania powinien pozostać taki sam przez cały czas terapii. Jeśli ulega on zmniejszeniu, bańki można usunąć.
2. Statyczne bańki sportowe – w tym przypadku rozciąganie jest wykonywane przed aplikacją baniek. Po jego wykonaniu bańki umieszcza się w pobliżu przyczepu początkowego i końcowego mięśnia.

Rodzaje baniek i wyposażenia

Bańki wykonane są głównie z ognioodpornego twardego szkła lub przezroczystego materiału akrylowego Perspex. Bańki ceramiczne i bambusowe są nadal używane w krajach rozwijających się.

A. Aparaty do elektromagnetoterapii wykorzystujące zasadę działania baniek

Urządzenie zamontowane jest na przenośnym stole, dzięki czemu można je przetransportować do łóżka chorego lub osoby, na której jest wykonywany zabieg.

Bańki połączone są z aparatem za pomocą przewodu ssącego. Siła ssania i czas trwania mogą być ustawione automatycznie i nie muszą być kontrolowane przez terapeutę.

Stymulacja elektromagnetyczna zwiększa skuteczność terapeutyczną bańki. Urządzenie bardzo dobrze sprawdza się w przypadku terapii większych stawów: bioder, kolan, barków i łokci.

B. Bańki ze śrubą

Są niedrogie. Regulowany uchwyt z gwintem znajduje się na górnej stronie bańki. Obracanie uchwytu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara dociska pierścień tłoka w dół do skóry pacjenta, dzięki czemu bańka zostaje przymocowana. Następnie tłok obraca się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, aby uzyskać podciśnienie.

C. Bańki z zaworami i pistoletem

Bańki wyposażone są w lekką pompkę przypominającą pistolet. Pociągnięcie tłoka powoduje odessanie powietrza i wytworzenie podciśnienia.

Za pomocą bańki z zaworami i pistoletem można wykonywać następujące aplikacje:

• bańka słaba – jedno całkowite pociągnięcie rączki pistoletu;
• bańka o średniej sile – dwa pełne pociągnięcia za uchwyt;
• bańka o dużej sile – trzy pełne pociągnięcia rączki.

D. Bańki z gumowymi gruszkami

Ściśnięcie gumowej gruszki powoduje wytworzenie podciśnienia. Za pomocą tego urządzenia można wykonać zabieg baniek słabych i o średniej sile.

Ilość odsysanego powietrza nie jest duża, co uniemożliwia wygenerowanie znacznej siły ssania. Rozwiązanie to jest idealne dla dzieci, ponieważ nie wymaga zastosowania ognia.

E. Bańki z gumowymi gruszkami i magnesami

Używane są do stawiania baniek słabych i średnich. Dodatkową zaletą jest wykorzystanie stałego magnesu, którego polu przypisuje się dodatkowe oddziaływanie terapeutyczne. Magnes zamontowany jest w górnej części bańki.

F. Bańki bambusowe

Jest to jedna z najstarszych form baniek. Są one niedrogie i dotychczas były szeroko stosowane. Wadą jest nieprzezroczysty materiał, który uniemożliwia terapeucie obserwację pola zabiegowego.

Bańki nie mogą też być poddawane agresywnej sterylizacji, co zwiększa ryzyko przeniesienia infekcji.

Z drugiej strony bańki te wygotowywane wraz z ziołami nadają się do stosowania w terapii łączonej, o czym pisaliśmy już wcześniej.

G. Bańki szklane

Szklane bańki zostały wprowadzone wkrótce po wynalezieniu samego szkła (około 2500 roku p.n.e., przez Egipcjan). Zaletą materiału jest możliwość odpowiedniej sterylizacji.

Ponieważ szkło jest przezroczyste, intensywność zasysania i zmiany skórne występujące podczas zabiegu mogą być łatwo monitorowane.

Bańki wytwarzane są w różnych rozmiarach, dzięki czemu łatwo jest dobrać właściwą do każdej okolicy ciała. Zachęcająca jest także niewysoka cena i trwałość szklanych baniek.

H. Bańki gumowe

W 1999 roku gumowe bańki zostały wynalezione przez Ilkay Zihni Chirali. Mogą powodować silne działanie ssące.

I. Bańki silikonowe

Zostały wynalezione przez Ilkay Zihni Chirali w 2011 roku. Są odporniejsze na działanie olejków, uszkodzenia mechaniczne i wpływ środków sterylizujących. Mają gładkie krawędzie.

Są popularne w kosmetyce, szczególnie w zwalczaniu cellulitu i rozluźnianiu mięśni twarzy. Stosowane są również w pediatrii.

J. Zestawy baniek jednorazowych

Jest to najnowsze rozwiązanie w zakresie terapii za pomocą baniek. Zestaw może być użyty tylko podczas jednej sesji. Najlepiej sprawdza się do stawiania baniek mokrych i mających kontakt z krwią pacjenta.

Bańki jednorazowe zapewniają największą higienę i bezpieczeństwo stosowania zabezpieczające przed infekcją. Jednorazowe bańki wykonane są z tworzyw sztucznych.

K. Zestawy baniek do elektroterapii

Prąd o niskiej częstotliwości może być podawany poprzez zestaw baniek. Można zastosować stymulację TENS lub prądem faradycznym, wzbogacając zabieg efektem podciśnienia.

Do aplikacji konieczne są dwie bańki, które połączone są z elektrodami. Najpierw uzyskuje się efekt podciśnienia o pożądanej sile, a następnie uruchamia aparat TENS zgodnie z protokołem terapeutycznym.

Przed zdjęciem baniek należy wyłączyć urządzenie do elektroterapii.

Zastosowanie baniek w ortopedii

Dysponujemy licznymi badaniami naukowymi poświęconymi skuteczności działania baniek w problemach kojarzonych powszechnie z ortopedią.

Część tych badań to metaanalizy, mające najwyższą wiarygodność w hierarchii oceny badań naukowych, a także badania randomizowane z grupą kontrolną, które również uważane są za wiarygodne.

Poniżej przedstawiamy zwięzłe podsumowanie wyników badań nad terapią z zastosowaniem baniek w przypadku niespecyficznych bólów dolnych partii pleców, przewlekłych bólów szyi, zmian zwyrodnieniowych kolana i zespołu cieśni nadgarstka.

Niespecyficzne bóle dolnych partii pleców a terapia bańkami

Skuteczność stosowania baniek mokrych w przypadku niespecyficznych bólów pleców została przebadana przez zespół Mohsen Mardani-Kivi, a wyniki opublikowano w artykule "Wet-Cupping Is Effective on Persistent Nonspecific Low Back Pain: A Randomized Clinical Trial" z 2018 roku.

W badaniu porównano skuteczność baniek na mokro z konwencjonalną terapią, która polegała na odpoczynku i podawaniu farmakoterapii (doustnych NLPZ i krótko działających miorelaksantów).

180 osób w wieku pomiędzy 35 i 55 lat zostało losowo przypisanych do grupy kontrolnej i badawczej. W grupie badawczej wykonywane były zabiegi z wykorzystaniem baniek przez doświadczonego lekarza.

Bańki były umieszczane w dwóch lokalizacjach – pierwszego dnia w obszarze międzyłopatkowym na wysokości Th2-Th4 oraz dwa tygodnie później na dolnych segmentach kości krzyżowej z objęciem kości guzicznej. Sesje terapeutyczne były powtórzone pięciokrotnie, a każda z nich trwała 20 minut.

W celu oceny wyniku interwencji posłużono się kwestionariuszem Oswestry Disability Index (ODI) oraz skalą VAS. Efekt terapeutyczny zabiegów z zastosowaniem baniek mokrych był porównywalny z leczeniem konwencjonalnym w ocenie dokonanej po miesiącu. Jednak wyniki podczas kontroli w trzecim i szóstym miesiącu były znacznie lepsze w porównaniu z grupą kontrolną.

Końcowe wyniki Oswestry Disability Index w grupie badawczej i kontrolnej wyniosły odpowiednio 16,7 ± 5,7 i 22,3 ± 4,5 (p <0,01) na korzyść grupy badawczej.

Na podstawie przytoczonego badania można powiedzieć, że stosowanie mokrych baniek może być właściwą metodą łagodzenia dolegliwości bólowych dolnych partii pleców bez stosowania konwencjonalnej farmakoterapii.

Efekty terapeutyczne stosowania baniek na mokro utrzymują się dłużej niż konwencjonalna terapia.

Terapia przewlekłych bóli szyi za pomocą baniek

Wpływ masażu za pomocą baniek został przebadany przez zespół Felixa J. Saha. Wyniki opublikowano w artykule "The Effects of Cupping Massage in Patients with Chronic Neck Pain – A Randomised Controlled Trial" z 2017 roku.

50 pacjentów z przewlekłym niespecyficznym bólem szyi zostało losowo przydzielonych do grupy z masażem za pomocą bańki (n=25) lub grupy kontrolnej (n=25) wpisanej na listę oczekujących.

Grupa interwencyjna otrzymywała 5 zabiegów masażu bańką, który był wykonywany dwa razy w tygodniu. Pacjenci z grupy kontrolnej realizowali swoje dotychczasowe leczenie.

Podczas zabiegu bańką pacjenci leżeli na stole do masażu. Plecy pokryto olejkiem, po czym aplikowano bańkę. Podciśnienie wytwarzano za pomocą gumowej gruszki. Następnie bańkę przeciągano po skórze wzdłuż kręgosłupa, od potylicy w kierunku środkowego odcinka kręgosłupa piersiowego, a także po górnej części mięśnia czworobocznego. Masaż bańką był prowadzony przez około 10 minut.

W celu weryfikacji skuteczności po trzech tygodniach od zakończenia serii zabiegów dokonywano pomiaru za pomocą skali VAS i porównywano wyniki z wartościami początkowymi.

Pierwszorzędowym punktem końcowym była intensywność bólu szyi (wizualna skala analogowa 0–100 mm (VAS) po 3 tygodniach. Poza tym badano parametry bólu podczas ruchu, niepełnosprawności funkcjonalnej i jakości życia związanej ze zdrowiem.

Pacjenci z grupy badawczej zgłaszali znacznie mniejszy ból szyi po zakończeniu interwencji (różnica –14,3 mm; istotna statystycznie). Podobnie pozytywne różnice stwierdzono w przypadku pozostałych badanych parametrów.

Najsilniejszy pozytywny efekt dotyczył poprawy w zakresie niepełnosprawności funkcjonalnej (p <0,001) i jakości życia.

Na podstawie badania można stwierdzić, że masaż za pomocą bańki jest skuteczną formą terapii przewlekłego bólu szyi bardziej skuteczną niż zaniechanie interwencji i kontynuowanie dotychczasowego sposobu leczenia.

Terapia bańkami zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego

Li-Hui Zhang i Yong-Chen Zhao opublikowali w 2019 roku metaanalizę poświęconą skuteczności zastosowania akupunktury i terapii za pomocą baniek w przypadku zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego ("Systematic evaluation and Meta-analysis of acupuncture and collaterals cupping therapy for Knee Osteoarthritis").

Autorzy przeszukali najpopularniejsze bazy medyczne w poszukiwaniu publikacji poświęconych wymienionym formom terapii w zmianach zwyrodnieniowych stawu kolanowego. 19 badań spełniło kryteria włączające, co dało analizowaną grupę n=2088 pacjentów.

W poszczególnych badaniach terapię za pomocą bańki porównywano z innymi metodami, między innymi zastosowaniem ciepła, podawanym doustnie diclofenakiem, zastosowaniem pola magnetycznego, stosowaniem igieł itd.

Ogólnie terapia za pomocą baniek i celowanej akupunktury okazała się zdecydowanie bardziej skuteczna niż inne modalności.

Na podstawie przytoczonej metaanalizy można wysnuć wniosek, że omawiane formy terapii są wartościowym oddziaływaniem i warto rozważyć ich zastosowanie u pacjentów z aktywną chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.

Czy leczenie zespołu cieśni nadgarstka za pomocą baniek jest skuteczne?

Grupa badawcza pod kierownictwem Andreasa Michalsena przeprowadziła analizę skuteczności stosowania baniek w porównaniu z tradycyjną metodą leczenia bólu mięśniowo-szkieletowego u pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka. Wyniki zostały opublikowane w artykule "Effects of Traditional Cupping Therapy in Patients With Carpal Tunnel Syndrome: A Randomized Controlled Trial" z 2009 roku.

W badaniu wzięło udział n=52 pacjentów, którzy zostali przydzieleni do grupy badawczej i kontrolnej. Pacjenci z grupy badawczej zostali poddani pojedynczemu zabiegowi za pomocą bańki na mokro, natomiast w grupie kontrolnej zastosowano ciepło na obszar mięśnia czworobocznego.

Obydwie grupy były oceniane po 7 dniach za pomocą skali VAS, skali niesprawności funkcjonalnej DASH i jakości życia związanej ze zdrowiem.

Siódmego dnia w grupie kontrolnej stwierdzono spadek dolegliwości mierzony na skali VAS z 67,1 ± 20,2 do 51,7 ± 23,9 mm. Efekt ten był znacznie większy w grupie poddanej zabiegowi z użyciem bańki: wartość na skali VAS spadła z 61,5 ± 20,5 do 24,6 ± 22,7 mm.

Terapia za pomocą bańki może być skuteczna w łagodzeniu dolegliwości związanych z zespołem cieśni nadgarstka.

Zastosowanie baniek

Bańki mają różnorodne działanie terapeutyczne. Są bardzo przydatne w przypadku astmy, moczenia nocnego, bólu w klatce piersiowej i bólu brzucha, przy bolesnym miesiączkowaniu, zaparciach oraz przeziębieniu i grypie.

Mają również doskonałe zastosowanie kosmetyczne. Mogą być stosowane w programach odchudzających, ujędrniających i korygujących kształt i rozmiar piersi.

Stosuje się je wspomagająco przy leczeniu bezsenności, świnki, łuszczycy, neuralgii nerwu trójdzielnego, kręczu szyi, padaczki, dny moczanowej, zespołu cieśni nadgarstka, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa itp.

Terapia za pomocą baniek - ważne pytania

Gdzie nie wolno stosować baniek? 

• nad tętnicami,
• w zakrzepicy żył głębokich, 
• nad obszarami owrzodzeń, 
• w miejscach, w których wyczuwa się puls.

Jakie są przeciwwskazania bezwzględne do stosowania baniek?

• rozrusznik serca,
• obszar opuchnięty i posiniaczony,
• owrzodzona skóra,
• nowotwory,
• skurcz obronny ze względu na złamanie,
• ciąża i miesiączka, 
• baniek mokrych nie stawia się na piersiach kobiet.

Jakie choroby i objawy nakazują wzmożoną ostrożność przy stawianiu baniek?

• hemofilia, 
• trombocytopenia,
• alergiczna reakcja skórna, 
• zawroty głowy.

Otyli pacjenci cierpiący na czerwienicę (wzrost liczby krwinek czerwonych i zmniejszenie objętości osocza, gęsta krew) powinni wziąć prysznic 1–2 godziny przed aplikacją baniek, aby pobudzić obwodowy przepływ krwi.

Jak dawkować zabiegi z zastosowaniem baniek?

Słabą bańkę można stosować już u osób poniżej 14 lat, a także powyżej 70 lat. Aplikacja słabych baniek raz w tygodniu jest bezpieczna, można je również stosować dwa razy w tygodniu, nie należy jednak przekraczać tej częstotliwości.

Zwykle 10 sesji zabiegowych uważa się za jedną pełną serię, a częstotliwość w dużej mierze zależy od stanu pacjenta i może się zmieniać. Czasami lepszym rozwiązaniem bywa aplikacja większej liczby słabych baniek niż mniejszej mocnych.

Czym są ślady pozostawiane po bańkach?

Ślady nie są siniakami. Siniak jest spowodowany uderzeniem prowadzącym do pękania naczyń włosowatych i wydostaniem się płynów z uszkodzonego miejsca z powodu urazu tkanki. W terapii za pomocą baniek nie działa siła kompresyjna pod czaszą bańki.

Powstające ślady są wynikiem podciągania toksyn w pobliże powierzchownych warstw skóry. Ślady mogą się utrzymywać do trzech tygodni, jednak zależy to w dużej mierze od rodzaju aplikacji.

Ślady znikają szybciej przy słabych bańkach, a dłużej pozostają po bańkach mocnych. Najdłużej utrzymują się ślady po bańkach mokrych lub krwawiących.

Kiedy najlepiej poddawać się zabiegom stawiania baniek?

Bańki można stosować w dowolnym momencie, kiedy są one wskazane. Tradycja podaje jednak preferowane okresy, kiedy dają one najlepsze wyniki. Stawianie baniek w określonym czasie stosuje się głównie w krajach Bliskiego Wschodu.

Sezonowo zabieg z wykorzystaniem baniek należy wykonać przed okresem letnim, ze względu na największe oddziaływanie zewnętrznego czynnika cieplnego o tej porze roku. Uważa się, że najlepszą porą roku na bańki jest wiosna, a dokładniej kwiecień lub maj.

Ludzkie ciało składa się przynajmniej w 60% z wody, której nadmiar staje się niepożądany podczas aplikacji baniek, dlatego uważa się, że lepiej jest unikać tego rodzaju zabiegu w czasie narastania księżyca, natomiast jest on jak najbardziej pożądany od pełni, kiedy księżyca ubywa.

Dlatego w krajach, w których tradycyjna medycyna jest silnie kultywowana, bańki zaczyna się aplikować od siedemnastego dnia (włącznie) do dwudziestego siódmego dnia (włącznie), najlepiej w kwietniu bądź w maju.

Wiadomo, że Księżyc ma wpływ na Ziemię pomimo swojej małej średnicy (3478 km) oraz masy, która stanowi jedną osiemdziesiątą masy Ziemi. Ze względu na niewielką odległość między obydwoma ciałami niebieskimi (385 000 km) siła przyciągania Księżyca ma ogromny wpływ na oceany i inne zbiorniki wodne.

Oddziaływanie to przenosi się również na człowieka, o czym warto pamiętać przy poddawaniu się różnym zabiegom.

Uważa się, że bańki powinny być aplikowane z rana, kiedy osoba poddawana zabiegowi jest na czczo. Z kolei inne źródła zalecają niewykonywanie zabiegu na pusty żołądek, lecz po pewnym czasie od spożycia lekkiego posiłku.

Co robić i czego się wystrzegać po bańkach?

• Poddany zabiegowi obszar nie powinien być eksponowany na zimno, którego oddziaływanie może być przyczyną skurczu mięśni i bólu.
• Miejsce po aplikacji baniek musi być utrzymywane w czystości. 
• Zaleca się picie dużej ilości wody.
• Należy unikać alkoholu i innych toksycznych substancji.
• Jeżeli aplikowano mokre bańki, należy nałożyć krem antyseptyczny. 
• Najlepiej unikać stałych pokarmów przez 3 godziny po silnych bańkach, mokrych bańkach i bańkach z igłami. 
• Pacjent może wziąć prysznic po 12 godzinach od zabiegu. Wskazane jest, aby powstrzymać się od aktywności seksualnej przez 1 dzień.

Bańki dają wspaniały efekt terapeutyczny i leczniczy, doskonale działają na uśmierzanie bólu. Niemniej jednak w wyniku zabiegu może wystąpić odruch wazowagalny. Bańki mogą czasami powodować infekcję skóry, pomimo zachowania sterylności i zastosowania jednorazowych igieł.

Terapia bańkami - wnioski

Bańki są popularnym i skutecznym sposobem leczenia. W większości krajów fizjoterapeuci stosują je w różnych dolegliwościach układu ruchu, układu oddechowego, trawiennego, ginekologicznego itd.

Bańki są również popularne w sporcie i zabiegach kosmetycznych. Warto rozważyć wprowadzenie profesjonalnych zabiegów z wykorzystaniem baniek do swojej oferty terapeutycznej.